215

220

225

215-241. —Lastly, there is the schoolmaster's profession. This is still worse.

You have to fee the slaves, to get up before light, to be smothered with your pupils' lamps, to know everything, to be the guide and father of your boys, and after all to get a victorious gladiator's fee at the end of the year. Quis gremio Enceladi doctique Palaemonis adfert quantum grammaticus meruit labor ? et tamen ex hoc quodcunque est (minus est autem, quam rhetoris aera) discipuli custos praemordet Acoenonoëtus et, qui dispensat, frangit sibi. Cede, Palaemon, et patere inde aliquid decrescere, non aliter, quam institor hibernae tegetis niveique cadurci ; dummodo non pereat, mediae quod noctis ab hora sedisti, qua nemo faber, qua nemo sederet, qui docet obliquo lanam deducere ferro; dummodo non pereat totidem olfecisse lucernas, quot stabant pueri, cum totus decolor esset Flaccus et haereret nigro fuligo Maroni. Rara tamen merces, quae cognitione tribuni non egeat. Sed vos saevas imponite leges, ut praeceptori verborum regula constet, ut legat historias, auctores noverit omnes, tamquam ungues digitosque suos : ut forte rogatus, dum petit aut thermas aut Phoebi balnea, dicat nutricem Anchisae, nomen patriamque novercae Anchemoli; dicat, quot Acestes vixerit annis, quot Siculus Phrygibus vini donaverit urnas. Exigite, ut mores teneros ceu pollice ducat, ut si quis cera vultum facit; exigite, ut sit et pater ipsius coetus, ne turpia ludant.

Haec," inquit,“ ' cura, sed cum se verterit annus, accipe, victori populus quod postulat, aurum.”

230

235

240 190

ut multum, duo sufficient : res nulla minoris constabit patri, quam filius. “Unde igitur tot Quintilianus habet saltus ?” Exempla novorum fatorum transi. Felix et pulcher et acer ; felix et sapiens et nobilis et generosus, adpositam nigrae lunam subtexit alutae ; felix, orator quoque maximus et iaculator : et si perfrixit, cantat bene. Distat enim, quae sidera te excipiant modo primos incipientem edere vagitus et adhuc a matre rubentem. Si Fortuna volet, fies de rhetore consul : si volet haec eadem, fiet de consule rhetor. Ventidius quid enim ? quid Tullius ? anne aliud, quam sidus et occulti miranda potentia fati? Servis regna dabunt, captivis fata triumphum. Felix ille tamen corvo quoque rarior albo.

195

200

203-214.—Many have repented of choosing this career too late.

The old days of reverence for teachers are gone. Paenituit multos vanae sterilisque cathedrae, sicut Thrasymachi probat exitus atque Secundi Carinatis : et hunc inopem vidistis, Athenae, nil praeter gelidas ausae conferre cicutas. Di, maiorum umbris tenuem pondere terram spirantesque crocos et in uri qui praeceptorem sancti voi itis esse loco.

Metuens virgan his Achilles cantabat patriis in monti?

on tunc eliceret risum citharoedi Sed Rufum atque alios , Rufum, quem totien

illum ver,

SATURA VIII

5

1-18.- What is the use of a long and noble ancestry, Ponticus,

if you disgrace them by your gambling, or sloth or avarice

or effeminacy? STEMMATA quid faciunt ? quid prodest, Pontice, longo sanguine censeri, pictosque ostendere vultus maiorum et stantes in curribus Aemilianos, et Curios iam dimidios, umeroque minorem Corvinum, et Galbam auriculis nasoque carentem ? Quis fructus, generis tabula iactare capaci Corvinum, posthac multa contingere virgal fumosos equitum cum dictatore magistros, si coram Lepidis male vivitur? effigies quo tot bellatorum, si luditur alea pernox ante Numantinos; si dormire incipis ortu Luciferi, quo signa duces et castra movebant ? Cur Allobrogicis et magna gaudeat ara natus in Herculeo Fabius Lare, si cupidus, si vanus et Euganea quantumvis mollior agna ; si tenerum attritus Catinensi pumice lumbum squalentes traducit avos emptorque veneni frangenda miseram funestat imagine gentem ?

IO

15

19-38.–Virtue is the only nobility. Be virtuous, and we may

say with the Egyptian populace eúpńkajev; otherwise your

titles will be a mockery only. Tota licet veteres exornent undique cerae atria, nobilitas sola est atque unica virtus. Paulus vel Cossus vel Drusus moribus esto; hos ante effigies maiorum pone tuorum ; praecedant ipsas illi te consule virgas.

20

25

30

Prima mihi debes animi bona : sanctus haberi
iustitiaeque tenax factis dictisque mereris,
agnosco procerem. Salve, Gaetulice, seu tu
Silanus, quocunque alio de sanguine, rarus
civis et egregius patriae contingis ovanti.
Exclamare libet, populus quod clamat, Osiri
invento. Quis enim generosum dixerit hunc, qui
indignus genere et praeclaro nomine tantum
insignis ? Nanum cuiusdam Atlanta vocamus,
Aethiopem cygnum, pravam extortamque puellam
Europen ; canibus pigris scabieque vetusta
levibus et siccae lambentibus ora lucernae
nomen erit pardus, tigris, leo, si quid adhuc est,
quod fremat in terris violentius. Ergo cavebis
et metues, ne tu sic Creticus aut Camerinus.

35

39-55.–Be warned by this, Rubellius Blandus, you who vaunt of

imperial descent. It is the plebeian who makes the skilful pleader and the successful general : you are a mere marble head, fine but useless.

40

His ego quem monui ? tecum est mihi sermo, Rubelli Blande. Tumes alto Drusorum stemmate, tamquam feceris ipse aliquid, propter quod nobilis esses, ut te conciperet quae sanguine fulget Iuli, non quae ventoso conducta sub aggere texit. “Vos humiles," inquis, "vulgi pars ultima nostri, quorum nemo queat patriam monstrare parentis : ast ego Cecropides." Vivas et originis huius gaudia longo feras : tamen ima plebe Quiritem facundum invenies ; solet hic defendere causas nobilis indocti; veniet de plebe togata, qui iuris nodos et legum aenigmata solvat.

45

50