(die Sprache), fassen drob ein Staunen, doch zage nicht! Nein, greif auf deinem Psalter ein wehrhaft Lied. 4. Erzeugnisse mechanischer Art werden durch μήτηρ bezeichnet, z. B. der Schild, das Ruder, die Lyra: Eur. Troad. 1221 redet Hecuba den Schild des Hector an: σύ τ', ὦ ποτ' οὖσα καλλίνικε μυρίων μῆτερ τροπαίων, Ἕκτορος φίλον σάκος, στεφανοῦ. θανεῖ γὰρ οὐ θανοῦσα σὺν νεκρῷ. Der Chor in Eur. Hel. 1452 redet das Ruder an in mehreren personificirenden Wendungen, unter welchen auch uning ist: Φοίνισσα Σιδωνιάς ὦ ταχεῖα κώπα, ῥοθίοισι μάτηρ, ειρεσία φίλα, χοραγὲ τῶν καλλιχόρων δελφίνων. Die Argo erscheint als Mutter und sagt Aenigmata 16 (Jac. Anth. 4 p. 299): υἷας πεντήκοντα ἐμῇ ἐνὶ γαστρὶ λαβοῦσα. Arist. Thesm. 124 κιθαρίν τε ματέρ' ὕμνων. Eine seltsame Wendung sei hier noch erwähnt, mit welcher Imogen bei Shaksp. Cymb. 3, 4 (Del. p. 71) von einer römischen Elster (Buhlerin) spricht, deren Mutter ihre Schminke war (whose mother was her painting);,, sie war gleichsam das Geschöpf ihrer buhlerischen Kunst, welche mütterlich für sie sorgte" (Delius). 61. Μητρυιά. Wie der Begriff der Mütterlichkeit Zuneigung und Liebe andeutet, so bezeichnet untová die Feindseligkeit, vgl. Antipat. Thess. 47, 7 (Jac. Anth. 2 p. 108) ὅσσον μητρυιῆς γλυκυρωτέρη ἔπλετο μήτηρ, τόσσον ἁλὸς πολιῆς γαῖα ποθεινοτέρη. In Bezug auf Italien sagte Scipio bei Plutarch. II p. 201 Ε (Jac. Anth. 8 p. 328): ἐμὲ οὐδέποτε στρατοπέδων ἀλαλαγμὸς ἐθορύβησεν, οὔτι γε συγκλύδων ἀνθρώπων, ὧν οὐ μητέρα τὴν Ἰταλίαν, ἀλλὰ μητρυιὰν οὖσαν ἐπίσταμαι. Vgl. Plato Menex. p. 237 Β. τρεφόμενος οὐχ ὑπὸ μητρυιᾶς, ἀλλ' ὑπὸ μητρὸς τῆς χώρας. Von Aeschylus Prom. 750 wird die Salmydessische Klippe Stiefmutter der Schiffe genannt: ἵνα τραχεῖα πόντου Σαλμυδησία γνάθος ἐχθρόξενος ναύταισι, μητρυιὰ νεῶν. Fast sprichwörtlich war der Vers des Hesiodus Op. 823: ἄλλοτε μητρυιή πέλει ἡμέρη, ἄλλοτε μήτηρ. Hense, Poet. Pers. 13 62. Matrona, housewife. Durch Hausfrau" wird die Natur selbst personificirt von Shaksp. Timon of Ath. 4, 3 (Del. p. 86): the bounteous housewife, nature, on each bush lays her full mess before you. Durch matrona wird die Tragödie wenigstens vergleichend personificirt bei Hor. de arte poet. 231: effutire levis indigna tragoedia versus, ut festis matrona moveri iussa diebus, intererat Satyris paulum pudibunda protervis. Bei Shakspere wird die Fortuna housewife genannt: As you like it 1, 2 (Del. p. 24) let us sit and mock the good housewife Fortune from her wheel. Ant. and Cleop. 4, 13 (Del. p. 121) and let me rail so high, that the false housewife Fortune break her wheel, provok'd by my offence. Henry V 4, 1 doth fortune play the housewife with me now? Lenau, Albigenser p. 73: Die Altfrau Kirche weiss mit Indulgenzen on jeder Schuld Gewissen rein zu schaffen. Erwähnt sei hier auch die Göthesche Personification in dem Gedichte: Meine Göttin": Und dass die alte Schwiegermutter Weisheit das zarte Seelchen ja nicht beleidige. 63. Kóɛiv, čɣnvos, gravidus, to conceive, maritare, @divεiv, dis, parturire, to teem, to be with child. 1. Naturgegenstände werden durch die Vorstellungen des Schwängerns, der Schwangerschaft, der Geburtsschmerzen personificirt, die Natur selbst von Shaksp. Merch. of Ven. 1, 1 (Del. p. 17): Nature has fram'd strange fellows in her time. Vgl. Iulian. Aeg. 64, 1 (Jac. Anth. 3, 209) Dios adivovoa пoliv xgóvov ávég' etixtev. In stat. athlet. 24, 3 (Jac. Anth. 3 p. 244) ὅπερ Φύσις ὀψὲ τεκοῦσα ὤμοσεν· ὠδίνειν δεύ Tεgov où dívaμai. Der Regen schwängert die Erde: Aesch. Dan. 45 (Herm. 1 p. 320) oußgos έκυσε γαῖαν, vgl. Mosch. fr. 7, 13 (Nauck p. 633) àλλ' zv άnúμwr yn. Die Erde wird angeredet im orphischen Hymnus 26, 4: noλv - ποίκιλε κούρη, ἣ λοχίαις ὠδῖσι κύεις καρπὸν πολυειδῆ. Shaksp. Henry IV I, 3, 1 (Del. p. 61) the teeming earth. Wie zue wird maritare gebraucht: Patricius in der Anth. lat. 283 (Meyer 1 p. 112) vere novo florebat humus, satus aethere sudo imbre maritatum vegetabat spiritus orbem. Claud. rapt. Pros. 2, 89 Zephyrus glebas fecundo rore maritat. Vgl. Ovid. Fast. 4, 633 gravidae semine terrae. Virg. Georg. 2, 5 ager gravidus autumno, vgl. Pentad. in der Anth, lat. 252 (Meyer 1 p. 99) parturit omnis ager. Von Ländern: Shaksp. Rich. II 2, 1 (Del. p. 36) this England, this nurse, this teeming womb of royal kings. Von Städten : Theogn. 39 Κύρνε, κύει πόλις ἥδε, δέδοικα δὲ μὴ τέκῃ άνδρα etc. Das Sprichwort vom Berge bei Athen. 14, 616 D: ὤδινεν ὄρος, Ζεὺς δ ̓ ἐφοβεῖτο, τὸ δ' ἔτικτεν μῦν. Phaedr. fab. 4, 22 mons parturibat gemitus immanes ciens eratque in terris maxima exspectatio. At ille murem peperit. Họr. ep. 2, 3, 139 parturiunt montes, nascetur ridiculus mus. Der Feuerstein wird yzvos genannt von Philipp. 22, 5 (Jac. Anth. 2 p. 201): καὶ τὸν ἐγερσιφαῆ πυρὸς ἔγκυον ἔμφλογα лéτqov. Von den Quellen Rückert, Gedichte p. 102: Aber wenn nun erblaute die Luft und ergrünte die Erde, draussen flössen die Quellen, die ewigen heilkraftschwangern. Vom Wetter: Lucret. 6, 259 gravidam fulminibus tempestatem. Von Pflanzen Shaksp. Winter's tale 4, 3 (Del. p. 79): you see, sweet maid, we marry a gentler scion to the wildest stock, and make conceive a bark of baser kind by bud of nobler race. Von Theilen des menschlichen Körpers: Shaksp. Love's 1. 1. 4, 3 (Del. p. 52) sagt witzig von einem Mädchen, die eine hohe Schulter hat: her shoulder is with child. Bemerkenswerth ist auch Shaksp. Troil. 1, 3 (Del. p. 35): I have a young conception in my brain: be you my time to bring it to some shape. Vgl. Sonn. 86 (Del. p. 158) that did my ripe thoughts in my brain inherse, making their tomb the womb wherein they grew. Love's 1. 1. 5, 2 (Del. p. 82) when great things labouring perish in their birth. 2. Die Zeit ist Neuigkeiten schwanger bei Shaksp. Ant. and Cl. 3, 7 (Del. p. 82): with news the time is with labour; and throws forth each minute some. Das Jahr und der Herbst: Shaksp. Henry IV II Prol. whilst the big year, swoln with some other grief, is thought with child by the stern tyrant war. Sonn. 97 (Del. p. 163) and yet this time remov'd was summers time; the teeming autumn, big with rich increase, bearing the wanton burden of the prime, like widow'd wombs after their lords decease. Mythisch von der Nacht Hesiod. th. 125 οὓς τέκε κυσαμένη, 3. Die Segel: Shaksp. Mids. 2, 2 (Del. p. 30) when we have laugh'd to see the sails conceive and grow bigbellied with the wanton wind. 64. Τίκτειν und Composita, τεκνοῦσθαι, γεννᾶν, λοχεύειν, gignere, progignere, parere, parturire, to beget, to engender, birth. 1. Die Natur selbst wird als gebärend dargestellt von Julian. Aegypt. 64, 1 (Jac. Anth. 3 p. 209): ἡ Φύσις ὠδίνουσα πολὺν χρόνον ἀνέρ ̓ ἔτικτεν. In stat. athlet. 24, 3 (Jac. Anth. 3 p. 244) ὅπερ Φύσις ὀψὲ τεκοῦσα ὤμοσεν· ὠδίνειν δεύτερον οὐ δύναμαι. Εpigr. inc. 494 (Jac. Anth. 4 p. 223) εὗρε Φύσις, μόλις εὗρε· τεκοῦσα δ ̓ ἐπαύσατο μόχ θων, εἰς ἕνα μοῦνον Ὅμηρον ὅλην τρέψασα μενοινήν. Von den Naturerscheinungen sind Himmel und Erde durch den Mythus Gottheiten, ihr Verhältniss zu einander wird als Ehe aufgefasst und die Erde ist Gebärerin in dem Fragmente des Aeschylus, Danae 45 (Herm. 1 p. 320): ἐρᾷ μὲν ἁγνὸς οὐρανὸς τρῶσαι χθόνα, ἔρως δὲ γαῖαν λαμβάνει γάμου τυχεῖν· ὄμβρος δ ̓ ἀπ ̓ εὐνάεντος (Lobeck vermuthet εὐνασθέντος) οὐρανοῦ πεσὼν ἔκυσε γαῖαν· ἡ δὲ τίκτεται βροτοῖς μήλων τε βοσκὰς καὶ βίον Δημήτριον· δενδρῶτις ὥρα δ ̓ ἐκ νοτίζοντος γάμου τέλειός ἐστιν. Ηes. theog. 45 οὓς Γαῖα καὶ Οὐρανὸς ἔτικτεν, Eur. Melanipp. fr. 5 (Wagner p. 255) κοὐκ ἐμὸς ὁ μῦθος, ἀλλ' ἐμῆς μητρὸς πάρα, ὡς οὐρανός τε γαῖα τ' ἦν μορφὴ μία· ἐπεὶ δ ̓ ἐχωρίσθησαν ἀλλήλων δίχα, τίκτουσι πάντα κἀνέδωκαν ἐς φάος δένδρη, πετεινά, θῆρας, οὓς 9 ̓ ἅλμη τρέφει, γένος τε θνητῶν. An die Stelle des Ougavós setzt Euripides den Aether im Chrysipp. fr. 6 (Wagner p. 428): Γαία μεγίστη καὶ Διὸς Αιθήρ, ὁ μὲν ἀνθρώπων καὶ θεῶν γενέτως, ἡ δ ̓ ὑγροβόλους σταγόνας νοτίους παραδεξαμένη τίκτει θνατούς, τίκτει δὲ βορὰν φυλά τε θηρῶν, ὅθεν οὐκ ἀδίκως μήτηρ πάντων νενό μισται. χωρεῖ δ ̓ ὀπίσω τὰ μὲν ἐκ γαῖας φύντ ̓ εἰς γαῖαν, τὰ δ ̓ ἀπ' αἰθερίου βλαστόντα γονῆς εἰς οὐράνιον πάλιν ἦλθε πόλον· θνήσκει δ' οὐδὲν τῶν γιγνομένων, διακρινόμενον δ' ἄλλο πρὸς ἄλλου μορφὴν ἰδίαν ἀπέδειξεν. Hiermit vgl. Vitruv. VIII praef. §. 1 und Lucret. 2, 991 fg. Vom Eros sagt Meleager 91, 5 (Jac. Anth. 1 p. 27): πατρὸς οὐκέτ ἔχω φράζειν τίνος· οὔτε γὰρ Αιθήρ, οὐ Χθών φησι τεκεῖν τὸν θρασύν, οὐ πέλαγος. Sehr häufig wird τίκτειν der Erde allein zugeschrieben: Aesch. Choeph. 119 γαῖαν αὐτήν, ἢ τὰ πάντα τίκτεται. Eur. Arch. 48 (Wagner p. 111) ἅπαντα τίκτει χθὼν πάλιν τε λαμβάνει. Μenand. mon. 89 (Meineke, fr. com. 4 p. 89) γῆ πάντα τίκτει καὶ πάλιν κομίζεται. Eur. Phoen. 822 ἔτεκες, ὦ γα, ἔτεκες. Julian. Aeg. 55, 1 (Jac. Anth. 3 p. 207) χθών σ' ἔτεκε, πόντος δὲ διώλεσεν. Orph. fr. 8, 40 (Herm.) κούρους οὐρανίωνας ἐγείνατο πότνια γαῖα. Ovid. Met. 9, 670 progenuit tellus ignotum nomine Ligdum. Eur. Iph. Τ. 1228 νύχια χθὼν ἐτεκνώσατο φάσματ ̓ ὀνείρων. Vgl. Plat. Menex. p. 337 C ἡ τεκοῦσα καὶ θρέψασα χώρα, Herod. 7, 49 λέγω τὴν χώραν λιμὸν τέξεσθαι. Von bestimmten einzelnen Ländern, von dem Vaterlande, von Städten wird τίκτειν, λοχεύεσθαι, τεκνοῦν gesagt: Epigr. inc. 506 ἥδε Σόλωνα τόνδε τεκνοι Σάλαμις θεσμοθέτην ἱερόν. Εpigr. inc. 487 (Jac. Anth. 4 p. 221) οὐχὶ πέδον Σμύρνης ἐλοχεύσατο θεῖον Ὅμηρον. Philipp. 68, 4 (Jac. Anth. 2 p. 214) τῆς δὲ σιδηροτόκου βῶλος Ἰβηριάδος. Hor. carm. 4, 5, 25 Germania quos horrida parturit fetus. Vgl. Geibel, Juniuslieder 207 von Deutschland: Ein Jahr lang rangest du in bittern Wehen. Vom Vaterlande: Eur. Heracl. 826 τῇ τε βοσκούσῃ χθονὶ καὶ τῇ τεκούσῃ νῦν τιν' ἀρκέσαι χρεών. Phoen. 1000 πατρίδος, ἡ μ' εγείνατο. Von Städten: sehr bezeichnend Theogn. 39 Κύρνε, κύει πόλις ἥδε, δέδοικα δὲ μὴ τέκῃ ἄνδρα εὐθυντῆρα κακῆς ὕβριος ἡμετέρης. Epigr, |