Page images
PDF
EPUB

se legiones octava et quinta decuma ferrum parabant, dum centurionem cognomento Sirpicum illa morti deposcit, quintadecumani tuentur, ni miles nonanus preces et adversum aspernantis minas interiecisset.

Haec audita quamquam abstrusum et tristissima quaeque 24 maxime occultantem Tiberium perpulere ut Drusum filium cum primoribus civitatis duabusque praetoriis cohortibus mitteret, nullis satis certis mandatis, ex re consulturum. et cohortes delecto milite supra solitum firmatae. additur magna 5 pars praetoriani equitis et robora Germanorum, qui tum custodes imperatori aderant; simul praetorii praefectus Aelius Seianus, collega Straboni patri suo datus, magna apud Tiberium I auctoritate, rector iuveni et ceteris periculorum praemiorumque ostentator. Druso propinquanti quasi per officium obviae 10 fuere legiones, non laetae, ut adsolet, neque insignibus fulgentes, sed inluvie deformi et vultu, quamquam maestitiam imitarentur, contumaciae propiores.

Postquam vallum introit, portas stationibus firmant, glo- 25 bos armatorum certis castrorum locis opperiri iubent, ceteri tribunal ingenti agmine circumveniunt. stabat Drusus silentium manu poscens. illi quotiens oculos ad multitudinem rettulerant, vocibus truculentis strepere, rursum viso Caesare 5 trepidare. murmur incertum, atrox clamor et repente quies; diversis animorum motibus pavebant terrebantque. tandem interrupto tumultu litteras patris recitat, in quis perscriptum erat, praecipuam ipsi fortissimarum legionum curam, quibuscum plurima bella toleravisset; ubi primum a luctu requiesset 10

lidus, inhabilis, aptus, ebenfalls bei Tac. vorkommend.

16. Der Indicativ parabant hebt die Wirklichkeit der Handlung hervor. Ebenso bei parare: 13, 5. hist. 3, 46. 4, 36. S. Einl. §. 103, 1. 17. Ueber cognomento s. zu cp. 31. morti ist Taciteisch, s. Einl §. 31, b.

24. 1. quamquam mit dem Particip auch cp. 43. 48. 2, 3. Agr. 22 u. öfter. So schon Sall. Jug. 43, 1 und mit leichter Ergänzung von sunt Cic. fin. 5 §. 68.

4. ex re,,je nach den Umständen". 6. Germanische Reiter, zur kaiserlichen Leibwache gehörend, werden auch oft auf Inschriften erwähnt.

8. Sejus Strabo ist Präfect der Prätorianer. Sein Sohn Sejanus ist der berüchtigte Günstling des Ti

berius, im J. 31 durch Macro gestürzt.

9. iuveni. Ueber den Dativ s. zu cp. 22.

10. ostentator, schon bei Plautus, Cornificius und Livius; auch hist. 2, 80.

25. 1. globus in diesem Sinne bei klassischen Dichtern, Sallust und Livius.

3. stabat, significant voraufgestellt, wie oben cp. 7. 8. 11 und oft, besonders cp. 70.

6. et,,und dann wieder". Ueber et als drittes Satzglied s. Einl. §. 61.

10. bella. Tiberius hatte Pannonien, welches seit 34 v. Chr. unterworfen war und sich 14 und 13 v. Chr. wiederholt empörte, von 12 bis 10 völlig besiegt. Ebenso Dalmatien, das sich im J. 11 dem Aufstande anschloss. Eine zweite

animus, acturum apud patres de postulatis eorum. misisse interim filium, ut sine cunctatione concederet quae statim tribui possent; cetera senatui servanda, quem neque gratiae neque severitatis expertem haberi par esset.

cur

26 Responsum est a contione, mandata Clementi centurioni quae perferret. is orditur de missione a sedecim annis, de praemiis finitae militiae, ut denarius diurnum stipendium foret, ne veterani sub vexillo haberentur. ad ea Drusus cum arbi5 trium senatus et patris obtenderet, clamore turbatur. venisset neque augendis militum stipendiis neque allevandis laboribus, denique nulla bene faciendi licentia? at hercule verbera et necem cunctis permitti. Tiberium olim nomine Augusti desideria legionum frustrari solitum: easdem artes 10 Drusum retulisse. numquamne ad se nisi filios familiarum venturos? novum id plane quod imperator sola militis commoda ad senatum reiciat. eundem ergo senatum consulendum, quotiens supplicia aut proelia indicantur: an praemia sub dominis, poenas sine arbitro esse?

27 Postremo deserunt tribunal, ut quis praetorianorum militum amicorumve Caesaris occurreret, manus intentantes, causam discordiae et initium armorum, maxime infensi Cn. Lentulo, quod is ante alios aetate et gloria belli firmare Drusum 5 credebatur et illa militiae flagitia primus aspernari. nec multo post digredientem eum a Caesare ac provisu periculi hiberna castra repetentem circumsistunt, rogitantes quo pergeret, ad imperatorem an ad patres, ut illic quoque commodis legionum adversaretur; simul ingruunt, saxa iaciunt. iamque lapidis

furchtbare Erhebung beider Völker

6 n. Chr. ward von ihm im J. 9 niedergeworfen.

13. senatui. Der Senat sollte also das Odium der Bestrafung auf sich nehmen.

26. 2. Ueber die Präpos. a s. zu cp. 19.

5. obtendere,,vorschützen", wie 2, 35. 4, 19. Erst im silbernen Latein, z. B. bei dem jüngeren Plinius.

10. referre,,erneuern, wieder anwenden". Auch bei Cicero. - filios, also Unselbständige, die nichts zu bewilligen hatten und deren etwanige Concessionen nachträglich vom Vater desavouirt werden konnten.

13. sub statt penes. Vgl. 3, 36 sub iudice damnavisset. Sallust und Livius.

27. 1. ut mit dem Conjunctiv der Wiederholung, wie hist. 1, 85 ut quemque nuntium fama attulisset. 2, 27. So schon Liv. 2, 38 ut quisque veniret. 8, 23. 21, 28.

2. causam. Ueber diese unklassische Form der Apposition, die Folge der voraufgehenden Handlung bezeichnend, s. Einl. §. 47.

4. ante, den Vorrang bezeichnend, auch 13, 54 und in den Historien, zuerst bei Sallust und Livius, fehlt bei Cic. u. Caesar.

6. provisu, nur im Ablativ, ist Vox Tacitea.

7. Sie fürchten den Einfluss des Lentulus, der im J. 10 v. Chr. sich ausgezeichnet hatte, indem er die Geten (Dacier) über die Donau zurücktrieb und so ihre spätere Unterwerfung vorbereitete.

9. ingruere mit persönl. Subject

ictu cruentus et exitii certus adcursu multitudinis quae cum 10 Druso advenerat protectus est.

Noctem minacem et in scelus erupturam fors lenivit: 28 nam luna claro repente caelo visa languescere. id miles rationis ignarus omen praesentium accepit, suis laboribus defectionem sideris adsimulans, prospereque cessura quae pararent, si fulgor et claritudo deae redderetur. igitur aeris 5 sono tubarum cornuumque concentu strepere; prout splendidior obscuriorve, laetari aut maerere, et postquam ortae nubes offecere visui creditumque conditam tenebris, ut sunt mobiles ad superstitionem perculsae semel mentes, sibi aeternum laborem portendi, sua facinora aversari deos lamentantur. uten- 10 dum inclinatione ea Caesar et quae casus obtulerat in sapientiam vertenda ratus circumiri tentoria iubet; accitur centurio Clemens et si alii bonis artibus grati in vulgus. hi vigiliis, stationibus, custodiis portarum se inserunt, spem offerunt, metum intendunt. 'quousque filium imperatoris obsidebimus? 15 quis certaminum finis? Percennione et Vibuleno sacramentum dicturi sumus? Percennius et Vibulenus stipendia militibus, agros emeritis largientur? denique pro Neronibus et Drusis imperium populi Romani capessent; quin potius, ut novissimi in culpam, ita primi ad paenitentiam sumus? tarda sunt quae 20 in commune expostulantur: privatam gratiam statim mereare, statim recipias.' commotis per haec mentibus et inter se suspectis, tironem a veterano, legionem a legione dissociant. tum redire paulatim amor obsequii; omittunt portas, signa unum in locum principio seditionis congregata suas in sedes referunt. 25

(auch 12, 12 und 15, 3) zuerst bei Virg. Aen. 12, 628.

28. 1. Noctem minacem. Diese Personification des Begriffes hat Tacitus öfter. Vgl. hist. 1, 80 nox abstulerat obsequia, ann. 2, 14 nox eadem laetam Germanico quietem tulit. 13, 17.

2. languescere ist in diesem Sinne άn. εlọ. vgl. cp. 30, 7. Es war der 26. oder 27. September des Jahres 14. 4. prospereque. Aus dem voraufgehenden adsimulans ist ein Verb. dicendi zu ergänzen. So vor ac in 2, 45. Durchaus ungewöhnlich. 5. aeris sono. Diese Sitte wird auch von Liv. 26, 5 erwähnt. Vgl. Preller Myth, 289.

6. Statt prout steht sonst in den Annalen häufiger ut.

13. gratus in nach Liv. 9, 33 in vulgus gratiorem.

14. se inserunt, wie hist. 2, 61 inserere se fortunae,,sich in eine hohe Stellung hineindrängen". Valer. Max. 6, 2 ext. 1 inserit se tantis viris mulier,,schliesst sich an“.

18. Neronibus, weil der Vater des Kaisers, Ti. Claudius, den Beinamen Nero geführt hatte. Drusus war Beiname eines Zweiges der gens Livia.

20. Der stilistische Wechsel zwischen in und ad (schon bei Livius) auch 4, 51 nox aliis in audaciam, aliis ad formidinem opportuna. hist. 1, 44 ad praesens, in posterum. 2. 44. Fehlt aber noch in den kleineren Schriften. S. Einl. §. 60.

21. statim, wie 2, 82 statim credita, statim vulgata sunt.

29 Drusus orto die et vocata contione, quamquam rudis dicendi, nobilitate ingenita incusat priora, probat praesentia; negat se terrore et minis vinci: flexos ad modestiam si videat, si supplices audiat, scripturum patri ut placatus legionum 5 preces exciperet. orantibus rursum idem Blaesus et L. Apronius, eques Romanus e cohorte Drusi, Iustusque Catonius, primi ordinis centurio, ad Tiberium mittuntur. certatum inde sententiis, cum alii opperiendos legatos atque interim comitate permulcendum militem censerent, alii fortioribus remediis 10 agendum; nihil in vulgo modicum: terrere, ni paveant; ubi pertimuerint, inpune contemni. dum superstitio urgeat, adiciendos ex duce metus sublatis seditionis auctoribus. promptum ad asperiora ingenium Druso erat: vocatos Vibulenum et Percennium interfici iubet. tradunt plerique intra taberna15 culum ducis obrutos, alii corpora extra vallum abiecta ostentui. 30 Tum, ut quisque praecipuus turbator, conquisiti, et pars, extra castra palantes, a centurionibus aut praetoriarum cohortium militibus caesi; quosdam ipsi manipuli documentum fidei tradidere. auxerat militum curas praematura hiems imbribus 5 continuis adeoque saevis, ut non egredi tentoria, congregari inter se, vix tutari signa possent, quae turbine atque unda raptabantur. durabat et formido caelestis irae, nec frustra adversus impios hebescere sidera, ruere tempestates: non aliud malorum levamentum quam si linquerent castra infausta temera

29. 3. Ueber et im verneinten Satze s. Einl. §. 61.

5. orantibus. S. zu cp. 5. Apronius ist vielleicht derselbe, welcher im J. 20 Legat seines Vaters in Africa, später Legat in Untergermanien, endlich Consul ward.

6. cohors in dieser speciellen Bedeutung öfter bei Cicero. Die Suite oder nächste Umgebung der Kaiser war die,,cohors amicorum". Catonius Iustus ward später unter Claudius durch Messalina getödtet, weil er dem Kaiser ihre Ausschweifungen verrathen wollte.

7. certatum sententiis nach Liv. 26, 32. 28, 26.

12. ex duce metus. Dafür sagen Cicero und Livius noch ab bei den Begriffen,,sich fürchten, Furcht vor Jemand". Doch hat Livius bereits luctus, dolor, laetitia ex re.

Hier wollte Tacitus nicht ab duce setzen, weil dies zum Passiv adiciendos als logisches Subject bezogen wäre. Der Plural metus häufig bei Tac.

und schon bei Cicero, der auch formidines und timiditates hat. Ebenso pavores und pallores bei Tacitus.

14. intra tabernaculum. Damit stimmt Dio 57, 4 überein: v avtÿ γε τῇ σκηνῇ αὐτοῦ.

15. Ueber den Dativ ostentui s. Einl. §. 31.

30. 1. turbator, sonst mit abhängigem Genetiv, erst seit Livius vorkommend. cp. 55 turbator Germaniae.

5. egredi,,hinausgehen“ (wie 15, 45. hist. 5, 15) hat Livius öfter mit dem Accus. urbem verbunden. Noch häufiger ist die Construction bei Val. Maximus. Bei Klassikern bedeutet es mit dem Accus.,,über ein Ziel hinausgehen.“ Nach Dio's Bericht lässt Drusus erst jetzt die Rädelsführer arretiren und tödten.

8. hebescere in dieser Bedeutung ebenso ungewöhnlich, wie cp. 28 languescere.

9. linquere findet sich auch bei

taque et soluti piaculo suis quisque hibernis redderentur. pri- 10 mum octava, dein quinta decuma legio rediere; nonanus opperiendas Tiberii epistulas clamitaverat, mox desolatus aliorum discessione inminentem necessitatem sponte praevenit. et Drusus non exspectato legatorum regressu, quia praesentia satis considerant, in urbem rediit.

15

Isdem ferme diebus isdem causis Germanicae legiones 31 turbatae, quanto plures, tanto violentius, et magna spe fore ut Germanicus Caesar imperium alterius pati nequiret daretque se legionibus vi sua cuncta tracturis. duo apud ripam Rheni exercitus erant; cui nomen superiori, sub C. Silio legato, 5 inferiorem A. Caecina curabat. regimen summae rei penes Germanicum, agendo Galliarum censui tum intentum. sed quibus Silius moderabatur, mente ambigua fortunam seditionis alienae speculabantur: inferioris exercitus miles in rabiem prolapsus est, orto ab unetvicensimanis quintanisque initio, et 10 tractis prima quoque ac vicensima legionibus, nam isdem aestivis in finibus Ubiorum habebantur per otium aut levia munia. igitur audito fine Augusti vernacula multitudo nuper acto in urbe dilectu, lasciviae sueta, laborum intolerans, implere ceterorum rudes animos: venisse tempus quo veterani 15 maturam missionem, iuvenes largiora stipendia, cuncti modum miseriarum exposcerent saevitiamque centurionum ulciscerentur. non unus haec, ut Pannonicas inter legiones Percennius, nec apud trepidas militum aures, alios validiores exercitus respi

[blocks in formation]

J. 24 durch Sejanus zum Selbstmorde getrieben. Caecina schlägt im folgenden Jahre den Arminius (cp. 68) und erhält die Insignien des Triumphes.

7. intentus mit dem Dat. gerundivi, wie 2, 5. Liv. 23, 35 fraudi struendae.

10. orto initio. Derselbe Pleonasmus auch 2, 1 initio apud Parthos orto. hist. 1, 39. 3, 14. 41. Cic. p. Cluent. §. 180 hoc initio suspicionis orto.

12. Ubiorum, beim heutigen Cöln.

13. vernacula. Dio 57, 5 nại vào ἐκ τοῦ ἀστικοῦ ὄχλου, οὓς ὁ Αὔ γουστος μετὰ τὴν τοῦ Οὐάρου συμφορὰν προσκατέλεξεν, οἱ πλείους noav. Von den drei mit Varus verlorenen Legionen hatte Augustus nur zwei ersetzt.

18. inter. Ueber die Anastrophe, welche in dieser Form nicht auffällt, s. Einl. §. 116.

« PreviousContinue »