Page images
PDF
EPUB

retur, ea causa quod designatus consul Drusus praesensque erat. candidatos praeturae duodecim nominavit, numerum ab Augusto traditum: et hortante senatu ut augeret, iure iurando obstrinxit se non excessurum.

15 Tum primum e campo comitia ad patres translata sunt. nam ad eam diem, etsi potissima arbitrio principis, quaedam tamen studiis tribuum fiebant. neque populus ademptum ius questus est nisi inani rumore, et senatus largitionibus ac pre5 cibus sordidis exsolutus libens tenuit, moderante Tiberio ne plures quam quattuor candidatos commendaret, sine repulsa et ambitu designandos. inter quae tribuni plebei petivere ut proprio sumptu ederent ludos, qui de nomine Augusti fastis additi Augustales vocarentur. sed decreta pecunia ex aerario, 10 utque per circum triumphali veste uterentur; curru vehi haud permissum. mox celebratio annua ad praetorem translata, cui inter cives et peregrinos iurisdictio evenisset.

16 Hic rerum urbanarum status erat, cum Pannonicas legiones seditio incessit, nullis novis causis, nisi quod mutatus princeps licentiam turbarum et ex civili bello spem praemiorum ostendebat. castris aestivis tres simul legiones habebantur, prae5 sidente Iunio Blaeso, qui fine Augusti et initiis Tiberii auditis ob iustitium aut gaudium intermiserat solita munia. eo prin

solari früher nur poetisch, hat Tacitus erst in den Annalen.

13. Die Candidaten bewarben sich beim Kaiser, der eine Liste derselben aufstellte und dem Senate oder den Consuln mittheilte. Nach Dio 58, 20 sind jedoch unter Tiberius zuweilen auch 15 bis 16 Prätoren gewesen.

14. obstringere absolut, nur hier und 4, 31.

15. 1. comitia. Octavian hatte das Wahlrecht des Volkes nach dem Triumvirate zwar hergestellt, aber durch das Vorschlagsrecht, welches er sich reservirte, bereits illusorisch gemacht. Auch später hiessen die vom Senate vollzogenen Wahlen der Beamten gewohnheitsmässig noch immer,,comitia".

4. nisi inani rumore, d. h. nur in leerem Gerede, ohne dass man zu opponiren wagte.

5. exsolvere öfter statt liberare, s. Einl. §. 122, i.

6. quattuor. Dies gilt zunächst nur von der Prätorenwahl; von den 12 genannten empfiehlt er vier. Nach Pfitzner's Ansicht gehören

diese vier nicht zu den zwölf, so dass der Wunsch des Senats (ut augeret) factisch erfüllt wird. Vgl. Peter's Gesch. Roms III. 147.

6. sine repulsa et ambitu. Also diese vier durfte der Senat nicht zurückweisen, und es bedurfte ihrerseits keiner weiteren Bewerbung.

8. de statt ab. So schon bei Virgil Aen. 1, 277 Romanosque suo de nomine dicet. Diese Spiele wurden am 12. October gefeiert.

10. utque, mit pecunia coordinirt, s. Einl. §. 119, 12. Der Triumphwagen wäre für die Tribunen zu viel Ehre gewesen. Dem Praetor ward er gestattet.

16. 5. Blaesus, Oheim des Sejanus, war später Proconsul von Africa.

6. gaudium. Er begrüsste also den Regierungsantritt des Tiberius mit Freuden. aut ist fast,,theils

theils". Aehnlich 1, 55 perfidia aut fide. 4, 47. 12, 12. 13, 43. 11, 38 iugulo aut pectori. hist. 2, 92 subitis offensis aut intempestivis blanditiis mutabilem. Man kann zuweilen et vicissim dafür denken.

cipio lascivire miles, discordare, pessimi cuiusque sermonibus praebere aures, denique luxum et otium cupere, disciplinam et laborem aspernari. erat in castris Percennius quidam, dux olim theatralium operarum, dein gregarius miles, procax lingua et 10 miscere coetus histrionali studio doctus. is inperitos animos et quaenam post Augustum militiae condicio ambigentes inpellere paulatim nocturnis conloquiis aut flexo in vesperam die et dilapsis melioribus deterrimum quemque congregare.

Postremo promptis iam et aliis seditionis ministris velut 17 contionabundus interrogabat, cur paucis centurionibus, paucioribus tribunis in modum servorum oboedirent. quando ausuros exposcere remedia, nisi novum et nutantem adhuc principem precibus vel armis adirent? satis per tot annos ignavia pecca- 5 tum, quod tricena aut quadragena stipendia senes et plerique truncato ex vulneribus corpore tolerent. ne dimissis quidem finem esse militiae. sed apud vexillum tendentes alio vocabulo eosdem labores perferre, ac si quis tot casus vita superaverit, trahi adhuc diversas in terras, ubi per nomen agrorum uligines paludum vel inculta montium accipiant. enimvero militiam ipsam gravem, infructuosam: denis in diem assibus animam et corpus aestimari. hinc vestem arma tentoria, hinc saevitiam centurionum et vacationes munerum redimi. at hercule verbera et vulnera, duram hiemem, exercitas aestates, 15 bellum atrox aut sterilem pacem sempiterna. nec aliud levamentum quam si certis sub legibus militia iniretur, ut singulos denarios mererent, sextus decumus stipendii annus finem

10. Die theatrales operae bildeten die Claque im Theater, wie noch jetzt in grossen Städten. Percennius hatte sich als ihr Führer im Wühlergeschäfte geübt.

12. et quaenam. Ueber das ausgelassene foret s. Einl. §. 20.

13. flexo in vesperam die. Hierfür hat Tac. eine reiche Phraseologie:propinqua vespera, inumbrante vespera, vesperascente die, extremo die u. dgl. m.

17. 1. iam et sagt Tac. stets statt des schlecht klingenden iam etiam.

7. ex, wie cp. 35 cicatrices ex vulneribus. truncare ist nachklassisch.

8. alio vocabulo, nämlich vexillarii oder vexilla veteranorum, welche für sich bestanden, nicht zu verwechseln mit den Detachements der übrigen Truppen, die ebenfalls

vexilla hiessen und zu vorübergehenden Zwecken entsendet wurden.

10. diversas,,entlegene", wie 4, 46 fore ut diversas in terras traherentur, und so öfter.

11. uligines paludum, ein Genetivus appositionalis. hist. 3, 27 pondera saxorum. - Ueber inculta montium s. Einl. §. 40, b.

14. redimi d. h. sie erkaufen sich gleichsam die harte Behandlung der Centurionen, welche ihnen das Geld dadurch abpressen; dann erst erfolgt die vacatio.

17. sub legibus, wie Suet. Oct. 21 sub lege ne ctt. Liv. 6, 40 sub condicione. 21, 12 sub condicionibus his.

18. denarios. Der Denar, der früher zehn schwere Kupferasse werth war, galt seit 217 v. Chr. 16 leichte Asse oder 4 Sesterzen. Plin. 33, 13 postea Hannibale urgente,

10

adferret, ne ultra sub vexillis tenerentur, sed isdem in castris 20 praemium pecunia solveretur. an praetorias cohortes, quae binos denarios acceperint, quae post sedecim annos penatibus suis reddantur, plus plericulorum suscipere? non obtrectari a se urbanas excubias, sibi tamen apud horridas gentes e contuberniis hostem aspici.

18 Adstrepebat vulgus, diversis incitamentis, hi verberum notas, illi canitiem, plurimi detrita tegmina et nudum corpus exprobrantes. postremo eo furoris venere ut tres legiones miscere in unam agitaverint. depulsi aemulatione, quia suae 5 quisque legioni eum honorem quaerebant, alio vertunt atque una tres aquilas et signa cohortium locant; simul congerunt caespites, exstruunt tribunal, quo magis conspicua sedes foret. properantibus Blaesus advenit increpabatque ac retinebat singulos, clamitans 'mea potius caede imbuite manus: leviore 10 flagitio legatum interficietis quam ab imperatore desciscitis. aut incolumis fidem legionum retinebo, aut iugulatus paenitentiam adcelerabo.'

19 Aggerabatur nihilo minus caespes iamque pectori eius et usque adcreverat, cum tandem pervicacia victi inceptum omisere. Blaesus multa dicendi arte non per seditionem et turbas desideria militum ad Caesarem ferenda ait neque veteres ab im5 peratoribus priscis neque ipsos a divo Augusto tam nova petivisse; et parum in tempore incipientes principis curas onerari. si tamen tenderent in pace temptare quae ne civilium quidem bellorum victores expostulaverint, cur contra morem

Q. Fabio Maximo dictatore, asses unciales facti, placuitque denarium sedecim assibus permutari. Die Truppen verlangen also eine tägliche Zulage von etwa 21, Silbergroschen. Die Prätorianer dagegen bezogen 2 Denare (= 14 Sgr.) und dienten nur 16 Jahre statt 20.

21. acceperint, d. h. man hat es ihnen früher zugebilligt und bis jetzt gelassen.

22. obtrectare kommt schon bei Livius mit dem Accusativ der Sache vor, bei Tac. dial. 25 auch mit dem Accus. einer Person.

18. 1. adstrepere erst im silbernen Latein, in diesem Sinne öfter bei Tacitus. Zu hi illi, plu

[ocr errors]

rimi vgl. Einl. §. 72.

3. eo furoris venere ut. S. Einl. §. 41.

6. signa. Jede Cohorte hatte

nach der Zahl der Manipeln drei Feldzeichen.

8. Ob properantibus Dativ oder Ablativ sei, ist nicht zu entscheiden. 19. 1. et usque und in einem fort, immer weiter.

2. adcrescere in diesem Sinne mit dem Dativ des Zieles ist άπ. εἰρ. In der Bedeutung,,hinzukommen“ haben es schon Frühere mit dem Dativ.

3. multa arte ist nicht Abl. instrum., sondern qualitatis, mit Brachylogie (,,ein Mann von ctt.“). S. Einl. §. 38.

7. tenderent. Ueber den Tempuswechsel im Folgenden s. Einl. §. 15, c. 8. bellorum victores. Cic. p. Mur. 14 cuius belli victor. Vell. 2, 55, 2 victor Africani belli. Cic. fam. 9, 6, 3 civilis belli victoria. postulare statt postulare nur bei Plautus und im silbernen Latein.

ex

obsequii, contra fas disciplinae vim meditentur? decernerent legatos seque coram mandata darent. adclamavere ut filius 10 Blaesi tribunus legatione ea fungeretur peteretque militibus missionem ab sedecim annis; cetera mandaturos, ubi prima provenissent. profecto iuvene modicum otium; sed superbire miles, quod filius legati orator publicae causae satis ostenderet necessitate expressa quae per modestiam non obtinuissent.

15

Interea manipuli ante coeptam seditionem Nauportum 20 missi ob itinera et pontes et alios usus, postquam turbatum in castris accepere, vexilla convellunt direptisque proximis vicis ipsoque Nauporto, quod municipii instar erat, retinentis centuriones inrisu et contumeliis, postremo verberibus insectan- 5 tur, praecipua in Aufidienum Rufum praefectum castrorum ira, quem dereptum vehiculo sarcinis gravant aguntque primo in agmine, per ludibrium rogitantes an tam immensa onera, tam longa itinera libenter ferret. quippe Rufus diu manipularis, dein centurio, mox castris praefectus, antiquam duramque mili- 10 tiam revocabat, vetus operis ac laboris et eo inmitior, quia toleraverat.

Horum adventu redintegratur seditio, et vagi circumiecta 21 populabantur. Blaesus paucos, maxime praeda onustos, ad terrorem ceterorum adfici verberibus, claudi carcere iubet: nam etiam tum legato a centurionibus et optimo quoque manipularium parebatur. illi obniti trahentibus, prensare circumstan- 5 tium genua, ciere modo nomina singulorum, modo centuriam quisque cuius manipularis erat, cohortem, legionem, eadem omnibus inminere clamitantes. simul probra in legatum cumulant, caelum ac deos obtestantur, nihil reliqui faciunt quo minus invidiam misericordiam metum et iras permoverent. 10

[blocks in formation]

adcurritur ab universis et carcere effracto solvunt vincula desertoresque ac rerum capitalium damnatos sibi iam miscent. 22 Flagrantior inde vis, plures seditioni duces. et Vibulenus quidam gregarius miles, ante tribunal Blaesi allevatus circumstantium umeris, apud turbatos et quid pararet intentos vos quidem' inquit his innocentibus et miserrimis lucem et spiri5 tum reddidistis; sed quis fratri meo vitam, quis fratrem mihi reddit? quem missum ad vos a Germanico exercitu de communibus commodis nocte proxima iugulavit per gladiatores suos, quos in exitium militum habet atque armat. responde, Blaese, ubi cadaver abieceris; ne hostes quidem sepultura in10 vident. cum osculis, cum lacrimis dolorem meum implevero, me quoque trucidari iube, dum interfectos nullum ob scelus, sed quia utilitati legionum consulebamus, hi sepeliant.' 23 Incendebat haec fletu et pectus atque os manibus verberans. mox disiectis quorum per umeros sustinebatur, praeceps et singulorum pedibus advolutus tantum consternationis invidiaeque concivit, ut pars militum gladiatores qui e servitio 5 Blaesi erant, pars ceteram eiusdem familiam vincirent, alii ad quaerendum corpus effunderentur. ac ni propere neque corpus ullum reperiri et servos adhibitis cruciatibus abnuere caedem neque illi fuisse umquam fratrem pernotuisset, haud multum ab exitio legati aberant. tribunos tamen ac praefectum 10 castrorum extrusere, sarcinae fugientium direptae, et centurio Lucilius interficitur, cui militaribus facetiis vocabulum 'cedo alteram' indiderant, quia fracta vite in tergo militis alteram clara voce ac rursus aliam poscebat. ceteros latebrae texere, uno retento Clemente Iulio, qui perferendis militum mandatis 15 habebatur idoneus ob promptum ingenium. quin ipsae inter

Wortes erst bei Tac. und Quintilian. Vgl. 3, 23.

22. 1. seditioni duces. Vgl. Cic. Catil. 2, 5 huic ego me bello ducem profiteor. Tac. ann. 1, 24 rector iuveni. 3, 14 custos saluti. 6, 36 ministri sceleribus. 13, 50 plebi tribunus.

6. missum ctt. Dies ist wohl eine Fiction des Tacitus, darauf fussend, dass allerdings auch die Legionen am Rhein sich empört hatten.

9. ubi,,wohin" auch bei Sueton.

sepultura. Invidere mit dem Ablat. causae ist silbernes Latein, doch bereits von Livius vorbereitet, häufiger bei dem jüngeren Plinius. Cicero hat nur den Dativ der Person oder der Sache.

23. 1. Incendere mit einem Acc.

wie haec verba sua) ist neu; ähnlich 2, 82 hos vulgi sermones audita mors adeo incendit. — Ueber die Abwechselung des Ablativs fletu und des Partic. verberans s. Einl. §. 119, 5.

3. pedibus. Sonst sagt Tacitus genua advolvi.

6. ni propere ctt. Sehr selten steht solch ein Bedingungssatz vor dem indicativischen Hauptsatz, wie auch hist. 4, 18; sonst folgt er ihm, wie am Schluss dieses Kapitels: ferrum parabant - ni.

12. vitis, der römische Corporalstock.

15. idoneus mit dem Dat. gerundivi ist nach klassische Construction. Dasselbe gilt von opportunus, cal

« PreviousContinue »