Page images
PDF
EPUB

sed palam hortatu. nam senem Augustum devinxerat adeo, uti nepotem unicum, Agrippam Postumum, in insulam Planasiam proiecerit, rudem sane bonarum artium et robore cor20 poris stolide ferocem, nullius tamen flagitii conpertum. at hercule Germanicum Druso ortum octo apud Rhenum legionibus inposuit adscirique per adoptionem a Tiberio iussit, quamquam esset in domo Tiberii filius iuvenis, sed quo pluribus munimentis insisteret. bellum ea tempestate nullum nisi 25 adversus Germanos supererat, abolendae magis infamiae ob amissum cum Quintilio Varo exercitum quam cupidine proferendi imperii aut dignum ob praemium. domi res tranquillae, eadem magistratuum vocabula; iuniores post Actiacam victoriam, etiam senes plerique inter bella civium nati: quotus 30 quisque reliquus qui rem publicam vidisset?

[ocr errors]

4 Igitur verso civitatis statu nihil usquam prisci et integri moris: omnes exuta aequalitate iussa principis aspectare, nulla in praesens formidine, dum Augustus aetate validus seque et domum et pacem sustentavit. postquam provecta iam senectus 5 aegro et corpore fatigabatur aderatque finis et spes novae, pauci bona libertatis in cassum disserere, plures bellum pavescere, alii cupere. pars multo maxima inminentis dominos variis rumoribus differebant: trucem Agrippam et ignominia accensum non aetate neque rerum experientia tantae moli parem, 10 Tiberium Neronem maturum annis, spectatum bello, sed vetere atque insita Claudiae familiae superbia, multaque indicia saevitiae, quamquam premantur, erumpere. hunc et prima ab

[merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small]

4. 1. Et im negativen Satze, s. Einl. §. 61.

3. seque et domum, poetische Verbindung, Einl. §. 65, b.

5. aegro et corpore. Et,,auch", wie Liv. 25, 22, 8 tres et exercitus.. Apul. met. 6, 18 nec Charon ille Ditis et pater. Die Stellung ist mehr dichterisch.

6. disserere mit d. Accus. eines Substantivs, öfter bei Tacitus, zuerst bei Sallust, dann im silbernen Latein.

8. differre im Sinne von divulgare, wie 3, 12. 4, 25, auch bei den Komikern und Livius.

9. experientia statt usus erst seit Virgil, nicht in klassischer Prosa.

12. hunc et. Statt neque folgt des Nachdrucks wegen ne quidem, wie auch in der Germania und den Historien. S. Einl. §. 66.

infantia eductum in domo regnatrice; congestos iuveni consulatus, triumphos; ne iis quidem annis, quibus Rhodi specie secessus exul egerit, aliud quid quam iram et simulationem et 15 secretas lubidines meditatum. accedere matrem muliebri inpotentia: serviendum feminae duobusque insuper adulescentibus, qui rem publicam interim premant, quandoque distrahant.

Haec atque talia agitantibus gravescere valetudo Augusti, 5 et quidam scelus uxoris suspectabant. quippe rumor incesserat, paucos ante menses Augustum, electis consciis et comite uno Fabio Maximo, Planasiam vectum ad visendum Agrippam; multas illic utrimque lacrimas et signa caritatis spemque ex 5 eo fore ut iuvenis penatibus avi redderetur. quod Maximum uxori Marciae aperuisse, illam Liviae. gnarum id Caesari; neque multo post extincto Maximo, dubium an quaesita morte, auditos in funere eius Marciae gemitus semet incusantis, quod causa exitii marito fuisset. utcumque se ea res habuit, vixdum 10 ingressus Illyricum Tiberius properis matris litteris accitur; neque satis conpertum est, spirantem adhuc Augustum apud urbem Nolam an exanimem reppererit. acribus namqne custodiis domum et vias saepserat Livia, laetique interdum nuntii vulgabantur, donec provisis quae tempus monebat simul exces- 15 sisse Augustum et rerum potiri Neronem fama eadem tulit.

Primum facinus novi principatus fuit Postumi Agrippae 6 caedes, quem ignarum inermumque quamvis firmatus animo centurio aegre confecit. nihil de ea re Tiberius apud senatum disseruit; patris iussa simulabat, quibus praescripsisset tribuno custodiae adposito, ne cunctaretur Agrippam morte adficere, 5

13. regnatrix statt eines Adj. Vgl. zu 3, 6 imperator populus.

14. Tiberius ging 6 v. Chr. nach Rhodus, um von der Julia, die sein Haus durch ihre Sittenlosigkeit schändete, fern zu sein. Augustus erlaubte ihm die Rückkehr erst 2 n. Chr.

18. quandoque von der Zukunft, auch 4, 28. 6, 20; zuerst bei Livius, dann öfter bei Sueton.

5. 1. agitantibus, mit dem allgemeinen Subjecte,,man", wie öfter bei Tacitus; erst seit Livius 4, 60 fatentibus. 23, 12 metientibus. Sonst ist das Subject aus einem Voraufgehenden Substantiv zu entnehmen oder durch ein folgendes Relativ vertreten.

2. suspectare in dieser Bedeutung zuerst bei Tacitus.

3. ante als Präposition; häufiger in derselben Stellung post, wie 1,

62 u. öfter; auch Cic. Rosc. Am. 44 aliquot post menses.

4. Fabius Maximus, ein Freund des Ovid war 11 v. Chr. Consul. Auf Inschriften wird er ausserdem als Proconsul von Cypern und von Asien, auch als Legat in Spanien genannt.

7. gnarus statt notus hat Tacitus auffallend häufig; eben so ignarus für ignotus (schon bei Sallust). Caesari, d. h. Augusto.

8. Ueber die Parenthese mit dubium s. Einl. §. 75. Häufiger ist dafür incertum.

11. Illyrien umfasste seit Augustus Rätien, Noricum, Dalmatien, Pannonien und Mösien.

12. apud „in“, s. Einl. §. 50. namque in Anastrophe, ursprünglich dichterisch, steht schon oft bei Livius. S. Einl. §. 69.

6. 5. custodiae adposito, wie 2, 68 priori custodiae regis adpositus.

quandoque supremum diem explevisset. multa sine dubio saevaque Augustus de moribus adulescentis questus, ut exilium eius senatus consulto sanciretur perfecerat, ceterum in nullius umquam suorum necem duravit, neque mortem nepoti pro 10 securitate privigni inlatam credibile erat. propius vero Tiberium ac Liviam, illum metu, hanc novercalibus odiis, suspecti et invisi iuvenis caedem festinavisse. nuntianti centurioni, ut mos militiae, factum esse quod imperasset, neque imperasse sese et rationem facti reddendam apud senatum respondit. quod post15 quam Sallustius Crispus particeps secretorum (is ad tribunum miserat codicillos) comperit, metuens ne reus subderetur, iuxta reus's periculoso ficta seu vera promeret, monuit Liviam ne arcana domus, ne consilia amicorum, ministeria militum vulgarentur, neve Tiberius vim principatus resolveret cuncta ad senatum 20 vocando: eam condicionem esse imperandi, ut non aliter ratio constet quam si uni reddatur.

7 At Romae ruere in servitium consules, patres, eques. quanto quis inlustrior, tanto magis falsi ac festinantes, vultuque composito, ne laeti excessu principis neu tristiores primordio, lacrimas gaudium, questus adulationem miscebant. 5 Sex. Pompeius et Sex. Appuleius consules primi in verba Tiberii Caesaris iuravere, apudque eos Seius Strabo et C. Turranius, ille praetoriarum cohortium praefectus, hic annonae;

Dafür auch additus (in den Historien). Ueber den Dativ des Zweckes s. Einl. §. 31.

6. quandoque statt quandocunque (wie 4, 38) ist archaistisch, auch bei Cic. u. Liv. 1, 31. Curt. 7, 10, 9. sine dubio s. zu c. 10.

9. durare in diesem Sinne erst im silbernen Latein.

12. festinare transitiv, oft bei Tacitus, schon bei Sallust und klassischen Dichtern.

15. Dieser Sallust, ein Enkel von der Schwester des gleichnamigen Historikers, starb 21 n. Chr. Vgl. 3, 30.

17. periculoso, ein absoluter Ablativ der seltensten Art, wie 3, 60 libero. Aehnlich Caes. b. c. 1, 64 bellum non necessario longius duci. Liv. 28, 36 incerto prae tenebris, quid aut peterent aut vitarent. Seu statt seu seu, wie 6, 12 una seu plures fuere. Ist poetisch, wie Hor. od. 1, 3, 17 tollere seu ponere vult freta. Sonst bei Tac. ohne Verbum und stets, wie

[ocr errors]

hier, bei sich ausschliessenden Begriffen.

7. 1. consules ctt. Ueber das Asyndeton s. Einl. §. 71.

3. ne laeti. Ueber die auffallende Auslassung des Conjunctivs von esse s. Einl. §. 20.

5. Sex. Pompeius, ein Freund des Ovid, später Proconsul von Asien, von Caligula getödtet. Beide Consuln blieben, als Verwandte des Augustus, ausnahmsweise ein volles Jahr im Amte.

6. Seius Strabo starb drei Jahre später als Präfect von Aegypten. Gegen das alte Privilegium der Hauptstadt mussten wenigstens drei von den neun Prätorianercohorten, jede zu 1100 Mann, in Rom stehen.

Turranius blieb praef. annonae bis zur Zeit des Claudius. Er ist es, der als neunzigjähriger Greis in Folge seiner Absetzung unter Caligula sich, als wäre er gestorben, auf ein Ruhebett packen und von dem umherstehenden Gesinde laut beklagen liess.

[merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small]

mox senatus milesque et populus. Nam Tiberius cuncta per consules incipiebat, tamquam vetere re publica et ambiguus imperandi; ne edictum quidem, quo patres in curiam vocabat, 10 nisi tribuniciae potestatis praescriptione posuit sub Augusto acceptae. verba edicti fuere pauca et sensu permodesto: de honoribus parentis consulturum, neque abscedere a corpore idque unum ex publicis muneribus usurpare. sed defuncto Augusto signum praetoriis cohortibus ut imperator dederat: 15 excubiae, arma, cetera aulae; miles in forum, miles in curiam comitabatur. litteras ad exercitus tamquam adepto principatu misit, nusquam cunctabundus nisi cum in senatu loqueretur. causa praecipua ex formidine, ne Germanicus, in cuius manu tot legiones, immensa sociorum auxilia, mirus apud populum 20 favor, habere imperium quam exspectare mallet. dabat et famae, ut vocatus electusque potius a re publica videretur quam per uxorium ambitum et senili adoptione inrepsisse. postea cognitum est ad introspiciendas etiam procerum voluntates inductam dubitationem: nam verba vultus in crimen de- 25 torquens recondebat.

Nihil primo senatus die agi passus nisi de supremis 8 Augusti, cuius testamentum inlatum per virgines Vestae Tiberium et Liviam heredes habuit. Livia in familiam Iuliam nomenque Augustum adsumebatur; in spem secundam nepotes pronepotesque, tertio gradu primores civitatis scripserat, ple- 5 rosque invisos sibi, sed iactantia gloriaque ad posteros. legata

9. ambiguus mit dem Genetiv zuerst bei Tacitus, nach Analogie des Gen. bei dubius und incertus (seit Livius).

11. Ueber die trib. potestas 8. zu Kap. 2. ponere statt proponere auch 4, 27 positis propalam libellis; kommt sonst nicht vor. Vgl. Einl. §. 13.

18. cum

17. tamquam adepto. Tacitus setzt, dem Livius hierin folgend, häufiger als die Früheren eine Conjunction zu den Participien; dagegen sind die Participia Perf. der Deponentia im passiven Sinne bei ihm seltener. loqueretur. Der Conjunctiv der Wiederholung, noch selten bei Cicero, z. B. Verr. 4, 22 cum in convivium venisset, manum abstinere non poterat. S. Einl. §. 88. 21. dabat ohne Accusativ ,,er gab oder hielt darauf", nach Analogie von tribuere, aber ohne Parallele. 23. Ueber die beliebte Abwech

selung der Präp. per und des Ablativs, schon bei Livius nicht ungewöhnlich, s. Eirl. §. 60.

24. Der Plural voluntates auch bei Cicero: Gesinnung.

8. 2. per virg. Vestae, in deren Tempel es vor 16 Monaten deponirt war.

4. Augustum ist Adjectiv, wie die von Octavian erlassenen Verordnungen leges Augustae heissen. So öfter bei den Gentilnamen: cp. 53. 2, 52. Auch beim Zunamen: Liv. 30, 45 Africanum cognomen. Flor. 3, 6 cognomen Creticum.

5. Die Enkel sind: der jüngere Drusus, Sohn des Tiberius, und Germanicus, Sohn des älteren Drusus. Die Urenkel sind die drei Söhne des Germanicus: Drusus, Caligula und Nero (letzterer nicht der spätere Kaiser). Sämmtliche Erben erhielten im Ganzen 150 Millionen Sesterze.

non ultra civilem modum, nisi quod populo et plebi quadringentiens triciens quinquiens, praetoriarum cohortium militibus singula nummum milia, ** legionariis ac cohortibus civium 10 Romanorum trecenos nummos viritim dedit. tum consultatum de honoribus; ex quis qui maxime insignes visi, ut porta triumphali duceretur funus, Gallus Asinius, ut legum latarum tituli, victarum ab eo gentium vocabula anteferrentur, L. Arruntius censuere. addebat Messalla Valerius renovandum per 15 annos sacramentum in nomen Tiberii; interrogatusque a Tiberio num se mandante eam sententiam prompsisset, sponte dixisse respondit, neque in iis quae ad rem publicam pertinerent consilio nisi suo usurum, vel cum periculo offensionis: ea sola species adulandi supererat. conclamant patres corpus 20 ad rogum umeris senatorum ferendum. remisit Caesar adroganti moderatione, populumque edicto monuit ne, ut quondam nimiis studiis funus divi Iulii turbassent, ita Augustum in foro potius quam in campo Martis, sede destinata, cremari vellent. die funeris milites velut praesidio stetere, multum in25 ridentibus qui ipsi viderant quique a parentibus acceperant diem illum crudi adhuc servitii et libertatis inprospere repetitae, cum occisus dictator Caesar aliis pessimum, aliis pulcherrimum facinus videretur: nunc senem principem, longa potentia, provisis etiam heredum in rem publicam opibus, auxilio 30 scilicet militari tuendum, ut sepultura eius quieta foret.

[ocr errors]

7. quadringentiens bezieht sich auf populus, und diese Summe kommt in den Staatsschatz; triciens quinq. ist auf plebi zu beziehen, so dass also dies an Einzelne kam.

9. In der Lücke hinter milia fehlt die Notiz, dass die drei cohortes urbanae 500 Sesterze auf den Mann erhielten. Die ,,Cohorten der römischen Bürger", etwa 32 an der Zahl, gehören zur Armee, aber nicht zu einer bestimmten Legion.

11. ex quis, hier zuerst in den Annalen; in den früheren Schriften e oder ex quibus. Vor qui ist eos zu ergänzen.

12. Asinius, Sohn des Redners Asinius Pollio, und Arruntius, beide Consulare, werden in den späteren Büchern öfter erwähnt.

13. vocabula von Eigennamen, selten bei Sallust und Ovid, bei Tacitus häufig.

14.

censuere statt censuit. S. zu 3, 62. Messalla, Sohn des Redners Corvinus Messalla, Freund des Ovid,

[blocks in formation]

18. offensio. So stets in den Annalen; in den früheren Werken des Tac. nur offensa.

20. remisit, d. h. er erliess ihnen diesen Liebesdienst, nahm das Anerbieten nicht an. Sueton berichtet das Gegentheil. - adroganti moderatione, ein Oxymoron, wie hist. 2, 45 misera laetitia. Aber nicht in ann. 4, 49.

22. turbassent. Bei der Verbrennung der Leiche Caesars auf dem Forum hatte das Volk die benachbarten Tribunale, Subsellien und was sonst zur Hand war, mit in die Flammen geworfen.

23. destinata. Auf dem nördlichsten Theile des Marsfeldes, dicht an der Tiber hatte Augustus sich ein Mausoleum erbaut.

29. in remp., wie 3, 24 ut valida divo Augusto in remp. fortuna.

« PreviousContinue »