LIBER SECVNDVS

5

10

15

20

20

SATVRA VI

Credo Pudicitiam Saturno rege moratam
in terris uisamque diu, cum frigida paruas
praeberet spelunca domos ignemque laremque
et pecus et dominos communi clauderet umbra,
siluestrem montana torum cum sterneret uxor
frondibus et culmo uicinarumque ferarum.

pellibus, haut similis tibi, Cynthia, nec tibi, cuius
turbauit nitidos extinctus passer ocellos,
sed potanda ferens infantibus ubera magnis
et saepe horridior glandem ructante marito.
quippe aliter tunc orbe nouo caeloque recenti
uiuebant homines, qui rupto robore nati
compositiue luto nullos habuere parentes.
multa Pudicitiae ueteris uestigia forsan

aut aliqua exstiterint et sub Ioue, sed Ioue nondum
barbato, nondum Graecis iurare paratis

per caput alterius, cum furem nemo timeret
caulibus ac pomis, et aperto uiueret horto.
paulatim deinde ad superos Astraea recessit
hac comite, atque duae pariter fugere sorores.
anticum et uetus est alienum, Postume, lectum
concutere atque sacri genium contemnere fulcri.
omne aliud crimen mox ferrea protulit aetas:

4 communi Pч, communis Gaybacensis 2 et schol. Stat. Theb. 1 586 9 magnis om. P, poteras crassis coll. XIII 163, nam cra post era facile excidere potuit 13 ue FOTU Paris. 7906 sicut coniecerat Pithoeus, erasus P, que AGLp

18 ac ч, et P aliique, quasi ordo sit caulibus et pomis et aperto horto. alterum et in sed mutauit Barthius 22 fulcri V, pulchri PS

36

25

uiderunt primos argentea saecula moechos. conuentum tamen et pactum et sponsalia nostra tempestate paras, iamque a tonsore magistro pecteris, et digito pignus fortasse dedisti. certe sanus eras. uxorem, Postume, ducis? dic qua Tisiphone, quibus exagitere colubris. ferre potes dominam saluis tot restibus ullam, cum pateant altae caligantesque fenestrae, cum tibi uicinum se praebeat Aemilius pons? aut, si de multis nullus placet exitus, illud nonne putas melius, quod tecum pusio dormit? 35 pusio, qui noctu non litigat, exigit a te

30

40

nulla iacens illic munuscula, nec queritur quod
et lateri parcas nec quantum iussit anheles.

sed placet Vrsidio lex Iulia, tollere dulcem
cogitat heredem, cariturus turture magno
mullorumque iubis et captatore macello.
quid fieri non posse putes, si iungitur ulla
Vrsidio? si moechorum notissimus olim
stulta maritali iam porrigit ora capistro,
quem totiens texit perituri cista Latini?
45 quid quod et antiquis uxor de moribus illi
quaeritur ? o medici, nimiam pertundite uenam.
delicias hominis! Tarpeium limen adora
pronus et auratam Iunoni caede iuuencam,

50

si tibi contigerit capitis matrona pudici.

paucae adeo teretis uittas contingere dignae,

25 et alterum om. PO 28 ducis PATU, duces FGLO 29 quibus om. P et post exagitare spatium quinque litterarum reliquit exagitere O aliique, exagitte** U, exagitare PV, qua praesentis indicatiui forma pauci praeterquam in uerbis deponentibus usi sunt, Iuuenalis ne in his quidem 34 et 35 pusio Probus Vallae, pungio PSΣ (scilicet scriptum fuerat punsio), pugio F 35 exagitatue P 46 nimiam PFT, mediam 50 teretis,* cereris PV. Cereris uittas contingere dignas interpretantur matronas quae festa piae Cereris annua celebraturae per nouem noctes uenerem tactusque uiriles in uetitis numerent, Ouid. met. x 434 sq. : quasi uero hoc feminae pudendum sit et una cum oris impuritate ei exprobrari possit, quod intra nouem dies cum marito concubuerit. non minus absurde Σ quae possunt sacerdotes Cereris esse. manifestum est significari uittas tenues, insigne pudoris: uide Ouid. ex Pont. 11 3 51 sq. scripsimus haec illis quarum nec uitta pudicos | contingit crines nec stola longa pedes

55

60

65

70

quarum non timeat pater oscula.

necte coronam

postibus et densos per limina tende corymbos.
unus Hiberinae uir sufficit ? ocius illud

extorquebis, ut haec oculo contenta sit uno.
magna tamen fama est cuiusdam rure †paterno
uiuentis. uiuat Gabiis, ut uixit in agro,

uiuat Fidenis, et agello cedo paterno.

quis tamen adfirmat nil actum in montibus aut in
speluncis? adeo senuerunt Iuppiter et Mars?

porticibusne tibi monstratur femina uoto
digna tuo? cuneis an habent spectacula totis
quod securus ames quodque inde excerpere possis ?
chironomon Ledam molli saltante Bathyllo
Tuccia uesicae non imperat, Apula longum,
sicut in amplexu, subito et miserabile gannit.
attendit Thymele: Thymele tunc rustica discit.
ast aliae, quotiens aulaea recondita cessant

et uacuo clusoque sonant fora sola theatro,
atque a plebeis longe Megalesia, tristes
personam thyrsumque tenent et subligar Acci.
Vrbicus exodio risum mouet Atellanae

gestibus Autonoes, hunc diligit Aelia pauper.
soluitur his magno comoedi fibula, sunt quae
Chrysogonum cantare uetent, Hispulla tragoedo
75 gaudet; an expectas ut Quintilianus ametur?
accipis uxorem de qua citharoedus Echion
aut Glaphyrus fiat pater Ambrosiusque choraules.
longa per angustos figamus pulpita uicos,

55 requiritur uelut rure Pedano (qui

52 tende V, erasus P, necte FTP Gabiis desertior atque Fidenis uicus erat), cum statim sequatur agello paterno diuerso sensu positum 58 nil PFOU, nihil AGLT, ut solet Iuuenalis in altero semipede ante uocalem; hic tamen et xv 88 Pithoeanus sequendus uidetur propter numeros, VII 54 non item 63 chironomo Marcilius et Meursius longum,* gannit PV 65 subito PO Brit. 15600, subitum Y et om. O, del. Dobraeus gannit,* longum P. ordo est longum et miserabile: in uulgata scriptura et coniunctio abundat simul et desideratur 70 acci FLO

64

G.L.K. v p. 321 et vi p. 232, acii A, accii GU, actii T, acne PS (scilicet acii uisum est acn) 77 ue U sicut coniecerat Hadr. Valesius

C

e

80

85

95

55

ornentur postes et grandi ianua lauro,

ut testudineo tibi, Lentule, conopeo

nobilis Euryalum aut murmillonem exprimat infans.
nupta senatori comitata est Eppia ludum

ad Pharon et Nilum famosaque moenia Lagi
prodigia et mores urbis damnante Canopo.
inmemor illa domus et coniugis atque sororis
nil patriae indulsit, plorantesque improba natos
utque magis stupeas ludos Paridemque reliquit.
sed, quamquam in magnis opibus plumaque paterna
et segmentatis dormisset paruula cunis,

90 contempsit pelagus: famam contempserat olim,
cuius aput molles minima est iactura cathedras.
Tyrrhenos igitur fluctus lateque sonantem
pertulit Ionium constanti pectore, quamuis
mutandum totiens esset mare. iusta pericli
si ratio est et honesta, timent pauidoque gelantur
pectore nec tremulis possunt insistere plantis:
fortem animum praestant rebus quas turpiter audent.
si iubeat coniunx, durum est conscendere nauem,
tunc sentina grauis, tunc summus uertitur aer:
quae moechum sequitur, stomacho ualet.
conuomit, haec inter nautas et prandet et errat
per puppem et duros gaudet tractare rudentis.
qua tamen exarsit forma, qua capta iuuenta
Eppia? quid uidit propter quod ludia dici
sustinuit ? nam Sergiolus iam radere guttur
coeperat et secto requiem sperare lacerto;
praeterea multa in facie deformia, sicut

100

105

attritus galeae mediisque in naribus ingens

illa maritum

gibbus et acre malum semper stillantis ocelli.

81 aut et supra scriptum P, om. AU, rasura unius litterae (et ut uidetur) in O, coniunctionem agnoscit Σ 82 oppia P, ippia

91 aput ex flor.

Sang. TU 92 sonorum Bentleius, sed uide Val. Fl. iv 715 Tyrrhenus 103 iuuenta PAOU, iuuenta est FGLT 104 Enpia P, Ippia 108 galeae Hadr. Valesius, galea PV. galeam gibbum inter nares natum atterentem miror: praeterea uitiose abundat que particula, siue attritus galea in naribusque coniungimus siue attritus galea ingensque 109 semper PAT, saepe Y

110

sed gladiator erat. facit hoc illos Hyacinthos;

hoc pueris patriaeque, hoc praetulit illa sorori

atque uiro. ferrum est quod amant. hic Sergius idem accepta rude coepisset Veiento uideri.

quid priuata domus, quid fecerit Eppia, curas?

115 respice riuales diuorum, Claudius audi

119

117

120

118

121

125

quae tulerit.

dormire uirum cum senserat uxor

linquebat comite ancilla non amplius una,
ausa Palatino tegetem praeferre cubili

et nigrum flauo crinem abscondente galero
sumere nocturnos meretrix Augusta cucullos.
intrauit calidum ueteri centone lupanar

et cellam uacuam atque suam, tunc nuda papillis
prostitit auratis titulum mentita Lyciscae
ostenditque tuum, generose Britannice, uentrem.
excepit blanda intrantis atque aera poposcit
[ac resupina iacens multorum absorbuit ictus].
mox lenone suas iam dimittente puellas
tristis abit, et quod potuit tamen ultima cellam
clausit, adhuc ardens rigidae tentigine uoluae,
et lassata uiris necdum satiata recessit,
obscurisque genis turpis fumoque lucernae
foeda lupanaris tulit ad puluinar odorem.
hippomanes carmenque loquar coctumque uenenum
priuignoque datum? faciunt grauiora coactae
135 imperio sexus minimumque libidine peccant.
'optima sed quare Censennia teste marito?'

130

bis quingena dedit.

tanti uocat ille pudicam ;

114 eppia PSU, ippia ч 119 ante 117 posuit Schurtzfleischius, 120 ante 118 ipse posui: minus bene sic uersus transponerentur, 119, 118, 120, 117. hic locus ut emendaretur tria prouidenda erant: primum ut linquebat minore interuallo obiectum suum sequeretur, deinde ut a perfecto intrauit quam longissime distineretur, tum ut remoueretur ingratum duorum uerborum asyndeton praeferre sumere 120 et FT Seru. Aen. Iv 698, sed ч, hoc in illud correctum P, sic Ribbeckius 123 prostitit PSO, constitit ч, consti

tuit T, de U nihil enotatum habeo 124 post 125 posuit Achaintrius 126 om. PV, 'in uetustis codicibus' post 128 inuenit Io. Cuspinianus, post 125 posuit Henninius. uersus Iuuenale non indignus sed uix necessarius 137 quingena PS Paris. 7906, quingenta ч