145 atque exercendis pariendisque artibus apti
sensum a caelesti demissum traximus arce,

cuius egent prona et terram spectantia. mundi
principio indulsit communis conditor illis.

tantum animas, nobis animum quoque, mutuus ut nos 150 adfectus petere auxilium et praestare iuberet,

155

160

165

dispersos trahere in populum, migrare uetusto
de nemore et proauis habitatas linquere siluas,
aedificare domos, laribus coniungere nostris
tectum aliud, tutos uicino limine somnos
ut conlata daret fiducia, protegere armis
lapsum aut ingenti nutantem uulnere ciuem,
communi dare signa tuba, defendier isdem
turribus atque una portarum claue teneri.
sed iam serpentum maior concordia. parcit
cognatis maculis similis fera; quando leoni
fortior eripuit uitam leo? quo nemore umquam
expirauit aper maioris dentibus apri?
Indica tigris agit rabida cum tigride pacem
perpetuam, saeuis inter se conuenit ursis.

ast homini ferrum letale incude nefanda

produxisse parum est, cum rastra et sarcula tantum adsueti coquere et marris ac uomere lassi nescierint primi gladios extendere fabri. aspicimus populos quorum non sufficit irae 170 occidisse aliquem, sed pectora, bracchia, uoltum crediderint genus esse cibi. quid diceret ergo

uel quo non fugeret, si nunc haec monstra uideret,

145 pariendis OU sicut coniecerat Buechelerus, ***iendis P, rapiendis Regin. 2029 Brit. 11998, capiendis p 154 limine ч, limite PA 155 conl- ex FOU, colata P 166 et PAOTU, ac FGL 168 nescierint PAG, nescierunt S aliique, nescierant (a corr. ex u) flor. Sang., nescierent U, nescirent Seru. georg. II 539 extendere P flor. Sang. AT, extundere Y Seruius, excudere O aliique 170 uoltum ex U, uoltu P 171 crediderint Pч, crediderant flor. Sang., crediderunt alii paenultima contra Iuuenalis usum correpta. aspicimus populos quorum non sufficit irae occidisse aliquem res manifesta. aspicimus populos qui crediderint pectora etc. genus esse cibi: hoc est quos credidisse colligimus

Pythagoras, cunctis animalibus abstinuit qui

tamquam homine et uentri indulsit non omne legumen?

SATVRA XVI

Quis numerare queat felicis praemia, Galli, militiae ? nam si subeuntur prospera castra 2A nil tibi di possunt donare optatius.

5

10

15

ergo

me pauidum excipiat tironem porta secundo
sidere. plus etenim fati ualet hora benigni
quam si nos Veneris commendet epistula Marti
et Samia genetrix quae delectatur harena.

commoda tractemus primum communia, quorum
haut minimum illud erit, ne te pulsare togatus
audeat, immo, etsi pulsetur, dissimulet nec
audeat excussos praetori ostendere dentes
et nigram in facie tumidis liuoribus offam
atque oculum medico nil promittente relictum.
Bardaicus iudex datur haec punire uolenti
calceus et grandes magna ad subsellia surae
legibus antiquis castrorum et more Camilli
seruato, miles ne uallum litiget extra
et procul a signis. 'iustissima centurionum
cognitio est' inquis de milite, nec mihi derit
ultio, si iustae defertur causa querellae.'

174 omnes P legumen omisso

1 galli PU, galle 2 nam Pч, quod Prisc. G.L.K. II p. 399 et 435 subeuntur PF Priscianus, subeantur ALOT, de GU nihil enotatum habeo inter 2 et 3 excidit uersus huiusmodi, nil tibi di possunt donare optatius. ergo. lacunam subesse intellexit Iahnius; peruerse enim uerbis secundo sidere in apodosi repetitur quod in protasi praemissum est prospera, ut primum ponat poeta tirones felices futuros, deinde hoc posito optet, non ut tiro fiat, sed ut felix tiro 3 excipiet O, excipiant U 5 -tula ex GLTU 8 ne te PAO, nec U, si te y 12 oculum PU, oculo F, oculos relictum FU, relictos Y, -nte relicto in ras. p 18 inquis* (uel inquit), igitur PV, qua particula Latini in occupatione, ut esset at enim, usi non sunt; id quod ne Iuuenalis quidem editoribus ignotum est, ut haesuri fuerint si paulo attentiore animo totum locum legissent. Weidnerus, cui propterea displicuit igitur quia quinto loco positum esset, orationem post cognitio est interpunxit et nec mihi pro ne mihi quidem accepit, quod nimis durum nec satis aptum uidetur

30

35

tota cohors tamen est inimica, omnesque manipli
tconsensu magno efficiunt curabilis ut sit

uindicta et grauior quam iniuria.

declamatoris mulino corde Vagelli,

dignum erit ergo

cum duo crura habeas, offendere tot caligas, tot
milia clauorum. quis tam procul absit ab urbe
praeterea, quis tam Pylades, molem aggeris ultra
ut ueniat? lacrimae siccentur protinus, et se
excusaturos non sollicitemus amicos.

'da testem' iudex cum dixerit, audeat ille
nescio quis, pugnos qui uidit, dicere uidi,'
et credam dignum barba dignumque capillis
maiorum. citius falsum producere testem
contra paganum possis quam uera loquentem
contra fortunam armati contraque pudorem.

praemia nunc alia atque alia emolumenta notemus
sacramentorum. conuallem ruris auiti

improbus aut campum mihi si uicinus ademit

et sacrum effodit medio de limite saxum quod mea cum patulo coluit puls annua libo, 40 debitor aut sumptos pergit non reddere nummos uana superuacui dicens chirographa ligni, expectandus erit qui lites incohet annus

totius populi. sed tum quoque mille ferenda

20 cohors tamen Y, tamen cohors P 21 consensum magna F, mago U sed corr. efficiunt PF, officiunt curabilis PSAFU, curabitis GLOT sit PSV, nec F. hac Pithoeani editorumque scriptura contrarium dicitur ac debet, requiriturque aut uitabilis aut consensu minus efficiunt (minus curabilis). sed probabilius uidetur efficiunt ut cura tibi sit | uindictae grauior quam iniuria, hoc est, ut te uindictam curasse paeniteat 22 et om. FLO 23 mulino PS aliique, mutinensi Y, mutinensis T, multinensis U; et mulino et mutinensi agnoscit Σ 24 caligas tot duo Rupertii, unus Dempsteri, caligatos P¥ 29 cum PFU, quem Y, quom Ribbeckius, uide 111 37 duxerit audeat illi P 30 qui uidit PTU, uidit qui Y 35 alia emolumenta O aliique et ex corr. LU, aliemolumenta F, emolumenta V, molumenta P 38 et PFU, aut ALOT, legi non potest G medio PGTU, iuncto medio F, sacro LO. significatur limes duorum praediorum medius: inepte interpretes mediam limitis partem intellegunt 39 patulo PFOU, uetulo AGLT puls PGLTU, plus AFO

41 uide XIII 137 42 inchoet Seru. Aen. II 102, inchoat U et fortasse P 43 tum LOTU, tunc PAFG

45

50

55

60

taedia, mille morae; totiens subsellia tantum
sternuntur, iam facundo ponente lacernas
Caedicio et Fusco iam micturiente parati
digredimur, lentaque fori pugnamus harena.
ast illis quos arma tegunt et balteus ambit
quod placitum est ipsis praestatur tempus agendi,
nec res atteritur longo sufflamine litis.

solis praeterea testandi militibus ius

uiuo patre datur.

nam, quae sunt parta labore

militiae, placuit non esse in corpore census

omne tenet cuius regimen pater. ergo Coranum signorum comitem castrorumque aera merentem quamuis iam tremulus captat pater; hunc fauor aequus prouehit et pulchro reddit sua dona labori.

ipsius certe ducis hoc referre uidetur

ut, qui fortis erit, sit felicissimus idem,

ut laeti phaleris omnes et torquibus, omnes

45 lacernas PFU, lucernas

48 illis AT aliique, illi Py 49 ipsis

PFTU, illis AGLO 56 captat socer Heinrichius coll. Hor. serm. II 5 55-69

fauor Rupertius, labor Py