Page images
PDF
EPUB

culmina mundi tollit anhela dies. Shaksp. Troil. 5, 10 (Del. p. 125) how ugly night comes breathing at his heels. K. John 5, 4 (Del. p. 96) even this night, whose black contagions breath already smokes etc.

3. Von Abstracten athmet der Friede den süssen Kindesathem des Schlafes bei Shaksp. Rich. II 1, 3 (Del. p. 27): to wake our peace, which in our country's cradle draws the sweet infant breath of gentle sleep. Hiermit zu vergleichen Shaksp. Henry IV I, 1 (Del. p. 13) find we a time for frighted peace to pant and breathe short-winded accents of new broils. Das Glück ist ausser Athem, Anton. and Cl. 3, 8 (Del. p. 83) our fortune on the sea is out of breath. Höchst charakteristisch ist Timon of Athens 5, 5 (Del. p. 101): now breathless wrong (,, stumme Kränkung") shall sit and pant (sich verschnaufen) in your great chairs of ease; and pursy insolence shall break his wind with fear and horrid flight. K. John 2, 2 (Del. p. 40) lest zeal, now melted, by the windy breath of soft petitions, pity, and remorse; cool and congeal again to what it was. Vgl. auch Hamlet 1, 3 (Del. p. 34) not to crack the wind of the poor phrase. Iustin. 9; mercibus distractis anhelantem inopiam paullatim recreavit.

66

4. Der alte Witzbold Bdelycleon bei Ar. vesp. 1154 klagt, dass ein Kleidungsstück (zavvázy) ihn heiss,, anpuste" οἴμοι δείλαιος ὡς θερμὸν ἡ μικρά τί μου κατήρυγεν. Der Scholiast sagt zu dieser Stelle: κατέπνευσεν, ὡς ἐπὶ τῶν κατὰ τροφὴν ἐρευγομένων.

24. Kagdia, heart.

1. Im bildlichen Sinne wird zaodía auf den Felsen übertragen von Arist. ran. 470 μɛhavozágdios mérga. Bemerkenswerth ist der Ausdruck bei Shaksp. Cymb. 5, 5 (Del. p. 125), der seine Söhne the liver, heart and brain of Britain nennt. Geibel, Brunhild p. 158: Steht das Herz der Welt nicht schaudernd still, dass mir die Götter das verhängen konnten. Von der Erde Geibel, Neue Gedichte p. 161: wie in jungen Schlägen das Herz der Erd'

Du spürst es,

erwachend hüpft.

Göthe, Wanderers Sturmlied: Ihr seid

rein wie das Herz der Wasser.

2. Abstracten Begriffen wird heart ebenfalls bildlich beigegeben von Shakspere: das Herz des Edelmuths, der Güte, der Liebe, der Falschheit, der Furcht, der Mannhaftigkeit, der Hoffnung, des Verlustes, des Geheimnisses, des Gehorsams, der Undankbarkeit: Coriol. 1, 1 (Del. p. 22) to break the heart of generosity and make bold power look pale. Timon 1, 1 (Del. p. 22) he outgoes the very heart of kindness. Troil. 4, 3 (Del. p. 96) prosperity 's the very bond of love, whose fresh complexion and whose heart together, affliction alters. Troil. 3, 3 (Del. p. 70) and let them say to stick the heart of falsehood, as false as Cressida. Makb. 4, 1 (Del. p. 92) that I may tell pale-hearted fear it lies. Troil. 2, 2 (Del. p. 44) manhood and honour should have hare hearts. cf. Coriol. 1, 6 their very heart of hope. Antony and Cl. 4, 10 the very heart of loss. Hamlet 3, 2 (Del. p. 93) you would pluck out the heart of my mystery; K. Lear 1, 2 (Del. p. 26) and shake in pieces the heart of his obedience. Insbesondere bemerkenswerth Shaksp. K. Lear 1, 4 (Del. p. 39) ingratitude, thou marble-hearted fiend, more hideous, when thou show'st thee in a child, than the sea-monster! Vgl. Sidney bei Delius, Lear p. VII: the hardhearted ungratefulness.

3. Von Gegenständen mechanischer Art wird dem Hause ein Herz zugeschrieben in einer höchst charakteristischen Stelle bei Shaksp. Timon of Ath. 3, 4 (Del. p. 54), in welcher Timon sein Haus wie einen mitleidlosen, falschen Freund betrachtet, den er früher bewirthet habe: and must my house be my retentive enemy, my gaol? the place which I have feasted, does it now, like all mankind, show me an iron heart? Vgl. Geibel, K. Roderich p. 144: Dank, ihr Trompeten! ihr ruft mit eurer erznen Lunge Schall zurück mich in die Gegenwart.

25. Novov, dorsum, tergum, back, gáxis.

1. Unter den Naturgegenständen ist überaus häufig der Rücken des Meeres und die ευρέα νώτα θαλάσσης von Homer

Hense, Poet. Pers.

5

Sevov. Bei Arist. av. 1755 redet Peisthetürus die Baoikeiα an: ὄρεξον, ὦ μάκαιρα, σὴν χεῖρα. Vgl. auch Pind. Οl. 7, 64 ἐκέλευσεν δ' αὐτίκα χρυσάμπυκα μὲν Λάχεσιν χεῖρας μèv avtεivaι, vgl. Aesch. Ag. 784 (Schneidew.) 7 8 Evavtiq κύτει Ἐλπὶς προςίει χεῖρας, οὐ πληρουμένῳ. Vgl. Göthe, Iphig. p. 45: So steigst du denn Erfüllung, schönste Tochter des grössten Vaters endlich zu mir nieder! Wie ungeheuer steht dein Bild vor mir! Kaum reicht mein Blick dir an die Hände, die mit Frucht und Segenskränzen angefüllt die Schätze des Olympus niederbringen. Vom Tode sagt Tibull. 1, 3, 4: Abstineas avidas, Mors precor atra, manus, vgl. die von Dissen angeführte Stelle aus Callim. ep. 2, 3 ai dè teaì ζώουσιν ἀηδόνες, ᾗσιν ὁ πάντων Αρπακτὴρ Αΐδης οὐκ ἐπὶ zɛiga Bahɛi. Ovid. Amor. 3, 9, 19. 20 Scilicet omne sacrum mors importuna profanat: omnibus obscuras iniicit illa manus. Shaksp. Ant. et Cleop. 4, 9 (Del. p. 109) the hand of death hath raught him. K. John 4, 2 We cannot hold mortality's strong hand. Geibel, Gedichte p. 225: In's laute Mahl greift er (der Tod) mit eisig kalter Faust und streift die Rosen von den Wangen. Ibid. p. 267: O Tod, du bist der wahre Fürst der Welt, der Priester bist du, der mit reinen Händen den Kranz der bleichen Stirn vermag zu spenden. Hor. carm. 1, 35, 17 te semper anteit saeva Necessitas clavos trabales et cuneos manu gestans aëna, vgl. Pind. Nem. 8, 3 τὸν μὲν ἁμέραις ἀνάγκης χερσὶ βαστάζεις. Boeth. Metr. 2, 2 nec retrahat manum pleno Copia cornu. Valer. Max. VI, 6, 1 huius imagine ante oculos posita venerabile Fidei numen, dexteram suam, certissimum salutis humanae pignus, ostentat. Calp. 1, 46 dabit impia vinctas post tergum Bellona manus. „Apud Plinium XXXV, 36, 16 Apelles Belli imaginem restrictis ad terga manibus pinxit.“ Heyne zu Virg. Aen., 291. Exc. 9. Die vollständige poetische Personification findet sich in der herrlichen Stelle des Pindar fr. inc. 48: νόμος ὁ πάντων βασιλεὺς θνατῶν τε καὶ ἀθανά των ἄγει δικαιῶν τὸ βιαιότατον ὑπερτάτα χειρί. Nach Analogie dieser Stelle ist zu erklären Pind. Nem. 3, 55, Aoxlýπιον, τὸν φαρμάκων δίδαξε μαλακόχειρα νόμον. Sie erhält ausserdem Licht durch Crinagoras 13, 4 (Jac. Anth. 2, p. 130),

welcher der Ηπιόνη (Gemahlin des Aesculap) μαλακὰς χεῖρας giebt, mehr aber noch durch ἠπιόχειρ υγίειαν Orph. Hymn. 23, 8. 84, 8. Herm. Vgl. Aesch. Choeph. 20 oğuzεıqı ξὺν κτύπῳ, Sept. 157 κλύετε πανδίκως χειροτόνους λιτάς. Andere Abstracta, wie mens, senectus, ira, fortuna erhalten durch manus plastische Personification. Vgl. Ovid. Amor. 1, 2, 31 Mens bona ducetur manibus post terga retortis. Ovid. Tr. 3, 8, 35 Iniicietque manum formae damnosa senectus, quae strepitum passu non faciente venit. Vom Zorne Ovid. Trist. 4, 9, 10: nostra suas istuc porriget ira manus. Hor. ep. 2, 1, 191 mox trahitur manibus regum fortuna retortis. Bei Shaksp. die Hand des Krieges, des Unrechts, des Neides, der Falschheit, des Friedens, insbesondere in höchst individuellen Wendungen die Hand des Schicksals und des Glücks: Jul. Caes. 3, 1 (Del. p. 63) that mothers shall but smile, when they behold their infants quarter'd with the hands of war; mythologisch the hand of Mars Troil. 5, 3 (Del. p. 117); K. John 5, 2 (Del. p. 89) re cannot deal but with the very hand of stern injustice and confused wrong. Rich. II 1, 2 (Del. p. 20) by envy's hand. Sonn. 98 (Del. p. 140) that to my use it might unused stay from hands of falsehood, in sure wards of trust. Henry IV II, 4, 1 (Del. p. 73) whose beard the silver hand of peace hath touch'd; Tw.night 2, 5 (Del. p. 47) thy fates open their hands; Ant. and Cl. 4, 10 (Del. p. 111) Fortune and Antony part here, even here do we shake hands. Much ado 4, 1 (Del. p. 59) o fate! take not away thy heavy hand. K. John 3, 1 (Del. p. 47) but fortune, O! she is corrupted and with her golden hand hath pluck'd on France etc. Henry IV II, 4, 14 (Del. p. 92) will fortune never come with both hands full. Ueberaus schön sagt Shaksp. Hamlet 3, 3 (Del. p. 96), in the corrupted currents of this world offence's gilded hand may shove by justice, vgl. noch Makbeth 1, 7 (Del. p. 41) but in this cases we still have judgment here; that we but teach bloody instructions, which, being taught, return to plague th' inventor. This even-handed justice commends th' ingredients of our poison'd chalice to our own lips. Henry IV II, 5, 2 (Del. p. 107) having such a son, that would deliver up his

greatness so into the hand of justice. Göthe, Tasso p. 191: Doch hält der stille Neid mit kalter Hand die edelsten Gemüther auseinander. Göthe, Iphigenie p. 70: So legt die taube Noth ein doppelt Laster mit ehrner Hand mir auf. Göthe, Elpenor p. 358: Wie Larven aus der Unterwelt vor andern dem Einsamen erscheinen, rührt Verlassne ängstlich der Trauer kalte Schattenhand. Göthe, die natürliche Tochter p. 254: Hier bezwang mich der Verzweiflung Tigerklaue. Göthe, die natürliche Tochter p. 341: o fasse mich Gewalt mit ehrnen Fäusten. Geibel, Juniuslieder p. 170: So rang der Vorwelt Sehnsucht aller Enden zum Schönen; doch bis sie's gelernt zu fassen, wie tastete sie lang mit schweren Händen! In dem Adjectiv оózεgos ist die personificirende Kraft nicht mehr vorhanden, jedoch will ich Inc. trag. fr. 233 anführen: ἡ γὰρ σπάνις πρόχειρος εἰς τὸ δρᾶν κακά. In den Compositis von παλάμη ging wohl, wie in πρόZELOOS, die Personification verloren; doch will ich nicht χειρος, unerwähnt lassen εὐπάλαμον μέριμναν Aesch. Αg. 1508, εὐπάλαμος σοφίη Anth., βαρυπάλαμον χόλον Pind. Pyth. 11, 23, Jɛav dvoлáhaμo sólo Аesch. Eum. 866. Herm.

3. Wie den Städten ein Haupt zugetheilt wird, vgl. zága, so auch eine Hand, vgl. Epigr. inc. 490, 1 (Jac. Anth. 4 p. 222): Ὁπποίας τὸν Ὅμηρον ἀναγραψώμεθα πάτρης, κεῖνον, ἐφ ̓ ᾧ πᾶσαι χεῖρ ̓ ὀρέγουσι πόλεις. Sehr schön ist die Insel Cos überhaupt als Person dargestellt, insbesondere auch durch χεῖρες von Theocr. Id. 17, 64: Κόως δ' ὀλόλυξεν ἰδοῖσα, φᾶ δέ, καθαπτομένη βρέφεος χείρεσσι gilatoi, vgl. Wüstemann zu d. St.

4. Gegenstände mechanischer Art erhalten eine Hand, vgl. Passow s. v. χείρ. Ich führe nur Philipp. Thessal. 23, 5 (Jac. Anth. 2, 202) an: ἄγκυραν τε, νεῶν στι Bagǹv xéga, weil die Schiffe schon seit Homer persönliches

Leben haben.

28. Finger, ovv, nail.

1. Jacob Grimm, deutsches Wörterbuch I p. 553 bemerkt:,,Bedeutsam ist die Anwendung von Arm (nie von

« PreviousContinue »