Page images
PDF
EPUB

-

προςῇ, Aesch. Αg. 715 δηξίθυμον ἔρωτος ἄνθος. Ovid. Her. 13, 30 pectora legitimus casta momordit amor. Aesch. Αg. 756 (Schneidew.) δῆγμα δὲ λύπης οὐδὲν ἐφ' παρ προςικνεῖται. Aesch. Αg. 411 (Schneidew.) πένθεια δηξικάρδιος, Soph. Phil. 1358 οὐ γάρ με τἄλγος τῶν παρελθόντων δάκνει. Aesch. fr. 456 (Herm. 1 p. 409) οὐκ ἦν ἄρ ̓ οὐδὲν πῆμ' ἐλευθέραν δάκνον ψυχὴν ὁμοίως ἀνδρὸς ὡς ἀτιμία. Soph. Αj. 1119 τὰ σκληρὰ γάρ τοι καν ὑπέρδικ ̓ ᾖ δάκνει vgl. Ant. 317. Aesch. Pers. 851 μάλιστα δ' ἥδε συμφορὰ δάκνει. Eur. Palam. 4, 3 (Wagner p. 296). αἵ τε συμφοραὶ μᾶλλον δάκνουσι. Soph. Phil. 705 (Schneidew.) δακέθυμος ἄτα, Aesch. Αg. 1439 (Schneidew.) κράτος τ' ἰσόψυχον ἐκ γυναικῶν καρδιόδηκτον ἐμοὶ κρατύνεις. Bereits von Homer δάκνω gebraucht, Il. 5, 493 μῦθος δάκε φρένας. Aesch. Αg. 449 nach der Verbesserung Hermanns: ἤκουσα δακνιστῆρα καρδίας λόγον. — Menand. cith. 2 (Meineke, fr. com. 4 p. 149) τὸ κουφότατόν σε τῶν κακῶν πάντων δάκνει, πενία. Leon. Tarent. 64, 4 (Jac. Anth. 1 p. 171) δάκνει δυσβίοτος πενίη, Cic. Τusc. 3, 34 si paupertas momordit. - Arist. nub. 12 ἀλλ' οὐ δύναμαι δείλαιος είδειν δακνόμενος ὑπὸ τῆς δαπάνης καὶ τῆς φάτνης καὶ τῶν χρεῶν. Bei Horat. 1, 18, 4 mordaces sollicitudines; Virg. Aen. 1, 261 quando haec te cura remordet. Ovid. Amor. 2, 19, 43 mordet cura medullas. Aesch. Sept. 673 ὠμοδακής σ' ἄγαν ἵμερος ἐξοτρύνει πικρόκαρπον ἀνδροκτασίαν τελεῖν αἵματος οὐ θεμιστοῦ. Häufig wird mordere und δάκνειν auch in der Prosa in diesem übertragenen Sinne gebraucht, vgl. Forcell. u. Stephan., Valck. zu Hipp. 1303.

4. Von Gegenständen mechanischer Art enthält der Schiffsanker Zähne, Virgil. Aen. 6, 3 tum dente tenaci ancora fundabat navis; die Angel, Philipp. 22, 2 (Jac. Anth. 2 p. 201) ἀγκίστρων λαιμοδακεῖς ἀκίδες, der Plug, Ovid. Tr. 4, 6, 13 hoc (tempus) tenuat dentem terram findentis aratri (vgl. Klotz, Wörterbuch s. v. dens und bidens), der Kamm, welcher beim Wollespinnen gebraucht wurde, Philipp. 18, 5 ̓ ὅν ποτ' ὀδόντι ἐπλήρου τολύπη πᾶσα καθαιρομέη. Bemerkenswerth Aesch. Sept. 380 (Herm.) λόφοι τε κώδων τ' οὐ δάκνουσ' ἄνευ δορός. Hor. carm. 4, 6, 9 mordaci ferro icta pinus.

Shaksp. Merry wifes 2, 1 (Del. p. 37) I have a sword and it shall bite upon my necessity.

17. Γένυς, γνάθος.

Unter den Naturgegenständen hat Kinnbacken das Feuer in der kühnen Sprache des Aesch. Prom. 375: ἔνθεν ἐκραγήσονταί ποτε ποταμοὶ πυρὸς δάπτοντες ἀγρίαις γνάθοις τῆς καλλικάρπου Σικελίας λευροὺς γύας.. Choeph. 317 φρόνημα τοῦ θανόντος οὐ δαμάζει πυρὸς μαλερὰ γνάθος, Lycophr. 433 παράκτιον πλάκα ὠκεῖα μάργοις φλὸς ἐδαίνυτο γνάθοις. Vgl. Blomf. gl. in Prom. 376 und Prom. 726.

2. Krankheiten, wie den Flechten, wird γνάθος beigelegt von Aesch. Choeph. 273 – 275: τὰς δ' αἰνῶν νόσους, σαρκῶν ἐπαμβατήρας ἀγρίαις γνάθοις λειχῆνας ἐξέσθοντας ἀρχαίαν φύσιν, vgl. Eur. Med. 274 γναθμοῖς ἀδήλοις φαρμάκων. Vom Rachen der Thiere ist entlehnt Shaksp. Henry V 2, 4 (Del. p. 53), for whom this hungry war opens his vasty jaws.

3. Gegenständen mechanischer Art wird γνάθος und γένυς zugeschrieben: dem Keile, Aesch. Prom. 64 ἀδαμαντίνου σφηνὸς αὐθάδη γνάθον, dem Anker, Pind. Pyth. 4, 24 ἄγκυραν χαλκόγενιν, den Schiftsschnabeln mit entschiedener Personification Philipp. 30, 1 (Jac. Anth. p. 203): έμβολα χαλκογένεια, φιλόπλοα τεύχεα νηῶν, dem Beile, Eur. Meleag. 14, 5 (Wagner p. 273) πελέκεως δίστομον γένυν, vgl. Soph. El. 189, 476. Phil. 1190; der Säge Nic. Ther. 52 vgl. Blomf. gl. in A. Prom. 64.

18. Χεῖλος, labrum, lip.

1. Χείλος und labrum verloren oft die personificirende Kraft, bezeichnen bloss den Rand und Saum vieler Gegenstände, vgl. Passow und Klotz; von Flüssen und dem Meere: Dioscorid. 11, 14 Σαγγαρίου χείλεσι πὰρ ποταμοῦ, Posidipp. 15 2 (Jac. Anth. 2 p. 50) οὐ ποταμὸς κελαδῶν ἐπὶ χείλεσι; Antipat. Sidon. 103, 1 (Jac. 2 p. 36) ἐς πλατὺ πόντου χεῖλος. Aehnlich wird labrum gebraucht, vgl. Klotzis. v. Den Wunden des Körpers werden Lippen zugeschrieben von

Shaksp. Jul. Caes. 3, 1 (Del. p. 63): over thy wounds now do I prophesy, which like dumb mouths do ope their ruby lips, to beg the voice and utterance of my tongue.

2. Sehr schön sagt E. Geibel, Juniuslieder p. 76 von Hellas: Jung und unsterblich schreitet deine Sage Mit blüh'nden Lippen noch durch unsre Tage. Göthe, Meine Göttin, von der Phantasie: Sie mag rosenbekränzt mit dem Lilienstengel Blumenthäler betreten, Sommervögeln gebieten, und leichtnährenden Thau mit Bienenlippen von Blüthen saugen. Abstracta hat Shakspere durch Lippen personificirt, die Lippen des Wechsels, der Unzufriedenheit: K. John 3, 4 (Del. p. 66) and kiss the lips of unacquainted change; ibid. 4, 2 (Del. p. 73) whose restraint doth move the murmuring lips. of discontent. Ueberaus schön Othello 4, 2 (Del. p. 108) turn thy complexion there, Patience, thou young and roselipp'd cherubin.

19. Mentum.

Dem Berge Atlas wird ein Kinn zugeschrieben in einer ausgeführten Personification bei Virg. Aen. 4, 250: nix humeros infusa tegit, tum flumina mento praecipitant senis et glacie riget horrida barba.

20. Δειρή, αὐχήν, collum, neck.

1. Von Bergen wird deton gebraucht, Hes. Th. 727. Pind. Οl. 3, 27 Αρκαδίας ἀπὸ δειρᾶν. Ebenso collum bei Stat. Theb. 9, 643. In degas erlosch die personificirende Kraft, vgl. jedoch Schneide win zu Soph. Ant. 831. Lebendiger blieb sie in auzy, wovon interessante Composita vorkommen. Von Naturgegenständen: zweifelhaft bei Theocr. ep. 5, 4 die Conjectur laoiatyevos avtoov, vgl. Jac. Anth. 7 p. 196. Von Bäumen und Pflanzen: Eur. Bacch. 1054 λáTη iчavzera. Sehr zierlich Chaeremon fragm. 14, 16. 17 την ὑψαύχενα. (Nauck p. 610): ἔσῃ δὲ θαλερὸς ἐκτραφεὶς ἀμάρακος λει μῶσι μαλακοῖς ἐξέτεινεν αὐχένας. Vgl. Virg. Αen. 9, 436 lassove papavera collo demisere caput. Nacken beigelegt von Aesch. Pers. 73:

Dem Meere wird ein
Tokiyougov odioμa,

[ocr errors]

ζυγὸν ἀμφιβαλὼν αὐχένι πόντου. Ebenso Ländern, Agathias 56, 1 (Jac. Anth. 4 p. 23) ̔Εσπερίην ὑψαύχενα. Alcaeus Messen. 16, 3 ἀλλ' ὁ μὲν Εὐρώπᾳ δουλὸν ζυγὸν αὐχένι θή σων. Artemon 1, 1 (Jac. Anth. 2 p. 66) où μèv čoxes áλígφυτον αυχένα Δήλου. Vom Himmel L. Tieck, Sternbald p. 134: Goldenes Geschmeide um ihn hangen (siehst du), Edelsteine, Hals und Nacken zieren.

2. Von abstracten Begriffen wird witzig iniuria durch collum personificirt von Plaut. rud. 3, 2 pertorqueto iniuriae prius collum quam ad vos perveniat. Bemerkenswerth ist κραδίη ὑψαύχην bei Irenaeus Referendar. 3, 5 (Jac. Anth. 3 p. 231) ἀλλ' οὐ σῆς κραδίης ὑψαύχενος ὤκλασεν ὄγκος. Vgl. Nonnus, Dionys. 48 p. 1270 (von Jacobs citirt) ὅπη παρὰ γείτονι Κύδνῳ παῦσε Τυφαονίης ὑψαύχενα κόμπον ἀπειλῆς. Wichtig Pindar. fr. 121 (Dissen 1 p. 253) ῥιψαύχενι σὺν κλόνῳ, auch μῦθος ὑψαύχην bei Nonnus.

3. Von Gegenständen mechanischer Art: μακραύχην κλίμαξ Eur. Phoen. 1181. — Shaksp. Merch. of Ven. 2, 5 (Del. p. 41): And the vile squeaking of the wry-neck'd fife. Der Flasche wird collum zugeschrieben von Phaedrus 1, 26, 10 collum lagenae. Sehr wichtig ist die weitausgeführte Personification der Flasche, welche Epigr. inc. 77, 1-5 (Jac. Anth. 4 p. 132) angeredet wird: στρογγύλη, εντόρνευτε, μονούατε, μακροτράχηλες ὑψαύχην, στεινῷ φθεγγομένη στόματι, Βάκχου καὶ Μουσέων ἱλαρὴ λάτρι καὶ Κυθερείης, ἡδυγέλως, τερπνὴ συμβολικῶν ταμίη, τίφθ' ὁπόταν νήφω μεθύεις σύ μοι; Ζη vergleichen ist λαιμός, welches ebenfalls der Flasche zugeschrieben wird, Philipp. Thessal. 58, 1 (Jac, Anth. 2 p. 211) Αδριακοῖο κύτους λαιμὸς τοπάλαι μελίγηρυς, ἁνίκ' ἐγαστροφόρουν Βακχιακὰς χάριτας, νῦν κλασθεὶς κεῖμαι etc. Scherzhaft steht bei Shaksp.,, dem Siegel den Hals brechen", Love's 1. 1. 4, 1 (Del. p. 41) break the neck of the wax.

21. Humerus.

Zu

In der Personification des Atlas bei Virg. Aen. 4, 250 werden demselben auch Schultern zugeschrieben: Atlantis duri, coelum qui vertice fulcit, Atlantis, cinctum adsidue cui nubibus

atris piniferum caput et vento pulsatur et imbri: nix humeros infusa tegit. Göthe, Mahomets Gesang, nennt den Fluss einen „, Atlas, der Cedernhäuser auf den Riesenschultern trägt.“ Claudius vom Frühlinge: Denn er kommt mit seiner Freudenschaar heute aus der Morgenröthe Hallen einen Blumenkranz um Stirn und Haar und auf seiner Schulter Nachtigallen. Die Schultern des Orion bei Virg. Aen. 10, 763.

22. Kólлоs, orέovov, sinus, bosom, breast.

1. Die Uebertragung von zóλros und sinus auf Meer und Land ist überaus häufig; wir verweisen auf die Lexica und heben Composita von κόλπος und στέρνον hervor. Aus der Mythologie ist zu erklären Baðvzóhnov гãs Pind. Pyth. 9, 101; Γαι' εὐρύστερνος Hes. Theog. 117; βαθυστέρνου πλάτος αἴης Stasinus, Cypria fr. 1; βαθύστερνον χθόνα Pind. Nem. 9, 25; ενρνиókπоν x9ovós Pind. Nem. 7, 33; στερνούχου χθονός Soph. OC. 691. Vgl. κόλποις παρ' εὐδό ξου Πίσας Pind. Οl. 14, 23, Τροίας ἐν κόλποισιν Eur. Tro. 130. Shaksp. Rich. II 3, 2 (Del. p. 62) and with rainy eyes write sorrow on the bosom of the earth. K. John 4, 1 (Del. p. 66) when I strike my foot upon the bosom of the ground. Rückert, Gedichte p. 152: Lass, Russia, höher deine Schneebrust klopfen. Richard II redet sein Land an (3, 2, Del. p. 58): and when they from thy bosom pluck a flower. Die Jungfrau von Orleans sagt in Bezug auf Frankreich (Henry VI I, 3, 3 Del. p. 61): behold the wounds, the most unnatural wounds, which thou thyself hast given her woeful breast. Zierlich und fast empfindsam sind die Wendungen der Epigramme: Γαῖα μὲν ἐν κόλποις κρύπτει τόδε owμa IIháτavos Epigr. inc. 644, 1 (Jac. Anth. 4 p. 232); Γαῖα φίλη, τον πρέσβυν ̓Αμύντιχον ἔνθεο κόλποις Epigr. inc. 650 (Jac. Anth. 4 p. 254). Göthe, Mignon: der harte Fels schliesst seinen Busen auf, missgönnt der Erde nicht die tiefverborgnen Quellen. Von Thermia Geibel, Neue Gedichte p. 33: Du strömst Genesung ihm aus Felsenbrüsten; p. 157: O Sohn der Alpen, in krystallnen Wiegen genährt von Gletscherbrüsten, heilger Rhein. Sehr anmuthig Arist

« PreviousContinue »