Page images
PDF
EPUB

nodis fremet horridus ore cruento. In den Ausdrücken στόμα πoléμov, voμíms bei Hom. Il. 10, 8. 19, 313. 20, 359 ist Personification nicht anzunehmen. Bei Aeschyl. Prom. 683 kommt vor αιολοστόμους χρησμούς, ibid. 989 σεμνόστομος μῦθος (womit γλῶσσα θρασύτομος und ἐλευθερόστομος bei Aesch. Ag. 1370 und Suppl. 911 zu vergleichen). Aehnlich Geibel, Juniuslieder p. 223: Mit bleichem Munde scheu durch die Gassen irrt die Trauerkunde.

Abstracta werden von Shaksp. durch mouth personificirt, wie die Geschichte, die Beleidigung, die Schulden; Henry V 1, 2 (Del. p. 31) either our history shall with full mouth speak freely of our acts; vgl. Geibel, K. Roderich p. 37 dass nicht künftig mit erznem Munde künde die Geschichte. Romeo 5, 3 (Del. p. 122) seal up the mouth of outrage; Timon 2, 2 (Del. p. 41) and what remains will hardly stop the mouth of present dues.

3. Von Gegenständen mechanischer Art erhalten ein oτóμa die Lanze, das Schwert; Soph. fr. 164 Dind. dogos διχόστομον πλᾶκτρον; Eur. Οr. 1303 δίστομα φάσγανα; Hel. 893, 1044 δίστομον ξίφος, Suppl. 1206 ὀξίστομον μάzaugav. Bemerkenswerth Eur. Meleag. fr. 14 (Wagner p. 275): πελέκεως δὲ δίστομον γένυν ἔπαλλ' Αγκαίος. Die Trompete, Soph. Aj. 17 xahzootóμov zódwvos; der Schiffsschnabel, Aesch. Pers. 424 μßólois xahnooτóμois; die Angel, Theaetet. 1, 6 (Jac. Anth. p. 214) ἀγκίστρων ἰχθυπαγῆ στόματα. Von den Kanonen Shaksp. K. John 2, 2 (Del. p. 38) by east and west let France and England mount their battering cannon charged to the mouths, till their soul- fearing clamours have brawl'd down the flinty ribs of this contemptuous city.

Sehr häufig ohne Personification von den Thoren der Städte, Eurip. Phoen. 289, Suppl. 1221 έлτάστoμov ïúo̟γωμα, Bacch. 916 πόλισμ' ἑπτάστομον. Suppl. 401 ἑπτάστομo níλαι, vgl. Soph. fr. 701 (Nauck p. 238); über έntáлvλov oτóμa vgl. Schneidewin zu Soph. Ant. 119; vom Grabgewölbe Shaksp. Romeo 4, 3 (Del. p. 102); shall I not then be stifled in the vault, to whose foul mouth no healthsome air breathes in, vgl. Tit. Andr. 2, 4 (Del. p. 39) what subtle hole is this, whose mouth is cover'd with rude-growing

briers; von einem Gefäss στενόστομον τὸ τεῦχος Aesch. fr. 112 Herm. Entschieden dient oróua der Personification in einem Epigramm des Marc. Argentarius 18 (Jac. Anth. 2, p. 246), in welchem die Flasche mit Vorliebe und Zärtlichkeit von einem homo vinosus angeredet wird: Αρχαίη σύν δειπνε, καπηλικὰ μέτρα φιλεῖσα, εὔλαλε, πρηΰγελως, εύστομε, μακροφάρυγξ, αἰὲν ἐμῆς πενίης βραχυσύμβολο μύστι, λάEbenfalls personificirend ist oτóua für die Oelflasche in dem Epigramm des Philippus 11 (Jac. Anth. 2 p. 198): καὶ βραχυφεγγίτου λύχνου σέλας ἐκ βιοφειδοῦς (, quae suis bonis parcit Jacobs) ὄλπης ἡμιμεθεῖ πινόμε νον στόματι.

γινε etc.

66

14. Χασμᾶσθαι, καταχρέμπτεσθαι.

Der Wursthändler in Arist. eq. 824 spricht vom Gähnen des Δημακίδιον: μιαρώτατος, ὦ Δημακίδιον, καὶ πλεῖστα πανοῦργα δεδρακώς, ὁπόταν χισμᾷ etc. Der Chor redet die

Muse an bei Arist. pac. 782 : ν (den Dichter Melanthius und seinen Bruder) καταχρεμψαμένη μέγα καὶ πλατύ, Μοῦσα θεά, μετ ̓ ἐμοῦ ξύμπαιζε τὴν ἑορτήν. Rückert, Gedichte p. 571: Und selbst die Berge schütteln ihre Glieder in Unmuth, dass sie dazu sind gedungen, euch auszuspei'n die Goldschlack' eures Jammers.

15. Γλώσσα, tongue.

1. Wenn Satyrius Thuill. 2, 1 (Jac. Anth. 2 p. 252) ἄγλωσσος ̓Αχὼ μέλπεται sagt, so giebt Shakspere Romeo 2, 2 (Del. p. 53) dem Echo eine Zunge: else would I tear the cave, where echo lies, and make her airy tongue more hoarse than mine with repetition of my Romeo's name. Geibel, Juniuslieder p. 185: Es hat der Wald mit seinen grünen Zungen bis diesen Tag dasselbe Lied gesungen. Neue Gedichte p. 276: Sieh und plötzlich reckt sich hoch die Flamme, blitzt ihn an und spricht mit rothen Zungen.

2. Schön sind die Composita, in welchen geistigen Verhältnissen eine γλώσσα, offenbar im Sinne von Rede,

Sprache, zugeschrieben wird. Ich übergehe παλιγγλωσσος (Pind.) und führe an Aesch. Sept. 787 лingoуlooovs ágás, Pind. Οl. 13, 100 αδύγλωσσος βοά, Aesch. Suppl. 746 εὐγλώσdos neidots inαoidaσi, Bacchyl. fr. 13 (Bergk p. 823), μελιγλώσσων ἀοιδᾶν ἄνθεα. Vgl. Eur. Alc. 661 κακογλώσoov Bons. Bei Shakspere kommt vor die Zunge der Verläumdung, des Verdachtes, der Klugheit, des Gerüchts, der Ehre, des Krieges, der Beredsamkeit, der Einfalt: Cymb. 3, 4 (Del. p. 70) 't is slander, whose edge is sharper than the sword; whose tongue outvenoms all the worms of Nile; Henry IV II, 1, 1 (Del. p. 18) see, what a ready tongue suspicion hath! Romeo 3, 5 (Del. p. 92) and why, my lady wisdom, hold your tongue, good prudence. King John 4, 2 (Del. p. 75) but this from rumour's tongue I idly heard. Henry IV I, 1, 1 (Del. p. 16) a son, who is the theme of honour's tongue. K. John 5, 2 (Del. p. 94) let the tongue of war plead for our interest. Höchst individuell Mids. 5, 1 (Del. p. 74) te rattling tongue of saucy and audacious eloquence, and tongue-tied simplicity. Vgl. auch Rich. III 5, 3 (Del. p. 131) my conscience hath a thousend several tongues and every tongue brings in a several tale. Ibid. 3, 7 (Del. p. 91) tongue-tied ambition. Makb. 1, 7 (Del. p. 41) his virtues will plead like angels, trompet-tongued. Sonn. 85 (Del. p. 158) my tongue-tied muse in manners holds her still. Vgl. Geibel, Neue Gedichte p. 176: Sprach hier in dunklen Zungen aus Felsgeklüft und Tann der Geist der Nibelungen geheimnissvoll mich an. Vgl. noch Shaksp. Haml. 2, 2 (Del. p. 71) for murder, though it have no tongue, will speak with most miraculous organ. Tit. Andr. 5, 3 (Del. p. 99), o why should wrath be mute and fury dumb? Rückert, Gedichte p. 109: Phantasie mit Donnersturm that auf den Mund.

3. Zu bemerken ist auch Mids. 5, 1 (Del. p. 82) the iron tongue of midnight hath told twelve. Eichendorff, der letzte Held von M. p. 559: Wie ein wilder Mahner ruft diese Nacht mit feur'gen Zungen: Schlaft nicht.

4. Γλῶσσα und lingua von verschiedenen leblosen Dingen gebraucht (vgl. Passow und Klotz), haben die personificirende Kraft verloren, wie im Deutschen Erdzunge, Zunge

der Wage. Dagegen ist dieselbe sichtbar in φόρμιγξ ἑπτάyoooos bei Pind. Nem. 5, 24, denn der póguys wird auch sonst persönliches Leben zugeschrieben. Von Shaksp. wird der Glocke eine eiserne Zunge gegeben: K. John 3, 3 (Del. p. 59) if the midnight bell did with his iron tongue and brazen mouth sound on in to the drowsy race of night.

Beiläufig sei hier der Gebrauch von lambere erwähnt, welches Flüssen zugeschrieben wird, vgl. Hor. carm. 1, 22, 7 quae loca fabulosus lambit Hydaspes, Stat. Theb. 4, 51 quos pigra vado Langia tacenti lambit. Andere Stellen bei Hofm. Peerlkamp zu Hor. und Heinsius zu Ovid. Met. 14, 633. Auch die Heiserkeit mag erwähnt werden: Shaksp. Romeo 2, 2 (Del. p. 53) bondage is hoarse and may not speak aloud.

p.

16. 'Odous, dens, tooth.

1. Von Naturgegenständen erhält das Wasser Zähne, Petron. 42 aqua dentes habet, womit Hor. carm. 1, 31, 6 zu vergleichen, non rura, quae Liris quieta mordet aqua taciturnus amnis. Vom Boreas sagt Simonid. 99, 2 (Jac. Anth. 1, γ. 78) ἀνδρῶν ἀχλαίνων ἔδακε φρένας. Vgl. Hor. Serm. 2, 6, 45 matutina parum cautos iam frigora mordent, Martial. 8, 14 mordeat et tenerum fortior aura nemus. Zu vergleichen Shaksp. As you like it 2, 1 (Del. p. 36), as the icy fang and churlish chiding of the winter's wind, which when it bites etc. Ibid. 2, 7 (Del. p. 53) thy tooth (des Winterwinds) is not so keen. Von der Hitze: Hor. ep. 1, 8, 5 quia grando contuderit vites oleamque momorderit aestus. Vom Staube: Arist. Acharn. 18 οὕτως ἐδήχθην ὑπὸ κονίας τὰς ἐφοίς. Vom Rauche: Arist. Plut. 821 ἐμὲ δ' ἐξέπεμψεν ὁ καπνός· οὐχ οἷος τε γὰρ ἔνδον μένειν ἦν· ἔδακνε γὰρ τὰ βλέφαρά μου. Vgl. Lysistr. 295 ἰοὺ ἰοὺ τοῦ καπνου. ὡς δεινὸν ὠναξ Ηράκλεις προςπεσὸν ἐκ τῆς χύτρας ὡςπερ κύων λυττῶσα τώφθαλμώ δάκνει. Simonid. 14. (Jac. Anth. 1, p. 61), dazérμos idows. Menander (Meineke, fr. com. 4 p. 180) μòs vμav Tòv zahov točtoy dazov etc. Sopater bei Ath. III p. 101 Β τὴν δηξίθυμον ἐντὸς ὀξάλμην ἔχων.

2. Den so trivial gewordenen Zahn der Zeit kannten auch die Alten: Simonid. fr. 90 (Bergk p. 774) oti zgóvos ὀξὺς ὀδόντας πάντα καταψήχει καὶ τὰ βιαιότατα. vgl. Tibull. 1, 4, 14 dies saxa peredit aqua.

3. Häufig ist der Zahn des Tadels, des Neides. Mit mythischer Anschauung Leonid. Alex. 14, 3 (Jac. Anth. 2 p. 177) alλà σὺ, Μῶμε, ἔξιθι κεἰς ἑτέρους ὀξὺν ὀδόντα βάλε. In einem Epigramm eines unbekannten Dichters (272 Jac. Anth. 4 p. 174) ist die Statue des Momus beschrieben und kommen zuletzt die Worte vor: μανύει δίστοιχος ὀλέθριον ὄγμος ὀδόντων πριομένων ἐπὶ τὰς τῶν πέλας εὐτυχίας. Vgl. Ovid. Trist. 4, 10, 123 nec qui detrectat praesentia livor iniquo ullum de nostris dente momordit opus. Ovid. ep. ex P. 3, 4, 74 laedere vivos livor et iniusto carpere dente solet. Martial. 5, 28, 7 rubiginosis cuncta dentibus rodit. Senec. Hipp. 493 edaxque Livor dente degeneri petit. Phaedr. prol. 5 invidia mordax. Ovid. Amor. 1, 15, 1 quid mihi, livor edax, ignavos obiicis annos? Diese Stellen mögen Hor. carm. 3, 4, 16 beleuchten: et iam dente minus mordeor invido, vgl. Epist. 1, 18, 82. Shaksp. Jul. Caes. 2, 3 (Del. p. 51) my heart laments that virtue cannot live aut of the teeth of emulation. Personificirend ist ferner Achilles Tat. p. 155, 8 ed. Jac. ó tñs kúnns ódous und die von Jac. p. 888 aus Lucian. Am. 3 angeführte Stelle: yhung odors o tov πόθου δάκνει, vgl. zu beiden Stellen Eur. Alc. 1100 λύπῃ zaqdíav drydhooμaι und Eur. Danae 10, 6 (Wagner p. 161) πόθῳ δεδηγμένος. Shaksp. Troil. 4, 5 (Del. p. 103) sweet love is food for fortune's tooth. Sehr plastisch Shaksp. Haml. 3, 3 (Del. p. 96) and we ourselves compell'd even to the teeth and forehead of our faults. K. Lear 2, 4 (Del. p. 63) sharp- tooth'd unkindness. Valer. Max. 4, 7, 2 nulla tam modesta felicitas est, quae malignitatis dentes vitare possit.

Der Gebrauch der Wörter δῆγμα, δάκνω und Composita, in denen die Personification meistens verblasst ist, ist sehr häufig. Mit der aus Lucian angeführten Stelle vgl. Soph. fr. 757 (Nauck p. 257) ὅτῳ δ' ἔρωτος δῆγμα παιδικοῦ

« PreviousContinue »