Page images
PDF
EPUB
[ocr errors]

der Parodos die unerwartet gekommene frohe Kunde der aufgegangenen Sonne vergleiche. Die Personification von un wird dadurch nicht aufgehoben. Kühn ist die Personification von χρησμός bei Aesch. Αg. 1150, καὶ μὴν ὁ χρησμὸς οὐκέτ' ἐκ καλυμμάτων ἔσται δεδορκὼς νεογάμου νύμφης δίκην, womit Eur. Iph. T. 1279 uavτoovvα vνzτшлós,, vaticinatio noctu μαντοσύνα νυκτωπός videns" zu vergleichen.

[ocr errors]

Im personificirenden Sinne mit komischer Uebertreibung bezeichnet Arist. ran. 923 die Worte des Aeschylus als solche, die das Aussehen von Gespenstern haben, éμara δείν ἄττα μορμορωπά. In den Worten des Soph. Αj. 955 κελαι νώπας θυμός steht κελαινώπας nicht für das einfache κελαι vós, wie Lobeck will, sondern es heisst: der finsterblickende Sinn. Diese Erklärung wird dadurch unterstützt, dass conv mit Augen versehen gedacht wird bei Aesch. Choeph. 841 οὔτοι φρέν ̓ ἂν κλέψειεν ὠμματωμένην (vgl. Blomf. gl.), womit Aesch. Eum. 104 εὕδουσα γὰρ φρὴν ὄμμασιν λαμπρύνεται und Pind. fr. inc. 152 σύνεσις πρόσκοπος ἐσάωσεν zu vergleichen. Sehr wichtig ist in dieser Beziehung eine Stelle in einem Epigramm eines unbekannten Verfassers (Jac. Anth. 4 p. 240): ἦ μέγα κλεινὸς ἀνήρ, ὃς νοῦ ἄπο μυρίον ὄμμα ἐκτείνας χρονίους πρήξιας ἐξέμαθε, wozu Jacobs 12 p. 191 das Platonische ouua vvs und ähnliche Stellen aus Heliodor und Themistius vergleicht. Zu erwähnen ist auch Lucian. vit. auct. 18: τυφλὸς γὰρ εἶ τῆς ψυχῆς τὸν ὀφθαλμóv. Wenig wichtig ist Hel. 122 vous oog und Diphil. fab. inc. 13 (Meineke, fr. com. 4 p. 421) no̟òs tò laßeiv yàọ ☎v ὁ νοῦς τἀλλ ̓ οὐχ ὁρᾷ, wichtiger Aesch. Eum. 103 ὁρᾷ δὲ πληγὰς τάςδε καρδία σέθεν, und Soph. Phil. 1013 fg. ἀλλ' ἡ κακὴ σὴ διὰ μυχῶν βλέπουσ ̓ ἀεὶ ψυχή (,, nur deine Falschheit mit dem Lauerblick"). Dieser Gebrauch ist auch bei lateinischen Schriftstellern: Ovid. Met. 15, 63 oculis ea pectoris hausit; Cic. Cat. maj. §. 42 impedit enim consilium voluptas; rationi inimica est; mentis, ut ita dicam, praestringit oculos. Vgl. Ovid. Met. 10, 349 nec metues atro crinitas angue sorores, quas facibus saevis oculos atque ora petentes noxia corda vident? Vgl. Shaksp. Haml. 1, 2 (Del. p. 27): I see my father in my mind's eye, Horatio. Vgl. Catull. 18, 21

[ocr errors]

talis iste meus stupor nihil videt, nihil audit. In derselben Art wird τυφλός verbunden, Pind. Οl. 12, 9 τῶν δὲ μελλόν των τετύφλωνται φραδαί (,, die Erkenntniss des Zukunftigen ist blind “), τυφλώττουσαν ψυχὴν περιφέρων Luc. Nigr. 4 (vgl. Jac. ad Philostr. p. 218); ferner Pind. Nem. 7, 24: τυφλὸν δ ̓ ἔχει ἦτορ όμιλος ἀνδρῶν ὁ πλεῖστος. Sehr schön ist Pind. Isthm. 4, 56' οὗτοι τετύφλωται μακρὸς μόχθος ávdov (,, die lange Arbeit hat die Seh- und Lebenskraft nicht verloren“), vgl. πλοῦτος οὐ τυφλὸς, ἀλλ ̓ ὀξὺ βλέπων Plat. Leg. 1, 631 c. Zu bemerken Virg. Ecl. 1, 27 libertas, quae sera tamen respexit inertem. schöne Stelle des Simmias Theb. 1, 5 welcher in Bezug auf Sophokles sagt: τύμβος ἔχει καὶ γῆς ὀλίγον μέρος, ἀλλ' ὁ περισσὸς αἰὼν ἀθανάτοις δέρκεται ἐν oelio (,,doch wohnet des Lebens nimmer verlöschendes Licht in dem unsterblichen Lied" Jacobs). Vgl. Pind. Ol. 1, 94 τὸ δὲ κλέος τηλόθεν δέδορκε τῶν Ὀλυμπιάδων ἐν δρόμοις Пéloлos (aus der Ferne der Zeiten blickt der in den olympischen Spielen von Pelops erlangte Ruhm her). Die grösste Abstraction erhält durch einiges Leben bei Empedocl. 137 (Karsten): δι' αλλήλων δὲ θέοντα γίγνεται ἀλλοιωπά (,, was sich vermischt, nimmt ein anderes Antlitz an“).

Noch sei erwähnt die (Jac. Anth. I p. 100),

war

Die Ausdrucksweise, abstracte Begriffe durch ein Auge zu verkörpern, ist sehr häufig bei Shakspere. Ausser den schon angeführten Stellen sei noch das Auge des Friedens, des Kriegs, der Freigebigkeit, des Mitleids, des Glücks, der Blick der Verbannung, das Auge der Erwartung, des Verdachts, der Sorge, der Angst, der Furcht, des Aergers, der Wuth, der Verachtung, der Verschwörung, der Tyrannei, des Todes erwähnt: K. John 4, 3 (Del. p. 85) dogged snarleth in the gentle eyes of peace; Cymb. 5, 2 (Del. p. 112) and the discorder 's such as war were hood - winked. Merch. of Ven. 4, 1 (Del. p. 75) glancing an eye of pity on his losses; anderswo t' is pity bounty had not eyes behind; K. John 3, 4 (Del. p. 64) when fortune means to men most good, she looks upon them with a threatening eye; Romeo 3, 3 (Del. p. 80) for exile hath more terror in his look; Timon 5, 1 (Del. p. 91) promising opens the eyes of

[ocr errors]

exspectation; Rich. II 2, 2 (Del. p. 45) for sorrow's eye glazed with blinding tears; Rückert, Ged. p. 559 vom Leide: dann gehn die Augenlieder dem Kindlein wieder zu. K. Lear 4, 5 (Del. p. 106) whose power will close the eye of anguish. Romeo 3, 1 and fire-eyed fury be my conduct now. Jul. Caes. 2, 1 (Del. p. 39) so let high-sighted tyranny range on. Henry IV I 5, 2 (Del. p. 100) Suspicion all our lives shall be stuck full of eyes; Troil. 3, 2 (Del. p. 66) if my fears have eyes; Winter's Tale 2, 2 (Del. p. 47) red looked anger; K. John 4, 3 (Del. p. 82) wall-eyed rage; Tempest 4, 1 (Del. p. 64) sour - eyed disdain, ibid. 2, 1 (Del. p. 44) open-ey'd conspiracy his time doth take; Henry IV I, 1, 3 (Del. p. 29) and on my face turn'd an eye of death; Rich. II 2, 1 (Del. p. 43) even trough the hollow eye of death I spy life peering. Henry IV I 2, 3 (Del. p. 42) thick-eyed musing; Pericl. 1, 2 dull-eyed melancholy; Merch. of Ven. 1, 2 (Del. p. 20) within the eye of honour. Henry IV I 4, 1 (Del. p. 84) the eye of reason.

Wie eye wird auch das Verbum to look gebraucht: Shaksp. Cymb. 2, 4 let her beauty look through a casement to allure false hearts. Troil. 4, 5 (Del. p. 95) her wanton spirits look out at every point and motive of her body. Othello 3, 3 (Del. p. 85) even so my bloody thoughts, with violent pace, shall ne'er look back; Twelfth - night 3, 1 (Del. p. 53) o what a deal of scorn looks beautiful in the contempt and anger of his lip; Henry IV II 5, 2 (Del. p. 103) I do arm myself, to welcome the condition of the time, which cannot look more hideously upon me than I have drawn it in my fantasy. Sonnets 59 (Del. p. 146) o that record could with a backward look, even of five hundred courses of the sun, show me your image in some antique book. Love's 1. 1. 4, 2 (Del. p. 44) o than monster ignorance, how deformed dost thou look. Tim. 3, 5 (Del. p. 57) you cannot make gross sins look clear. Ibid. 3, 5 (Del. p. 57) striving to make an ugly deed look fair. Winter's tale 4, 3 (Del. p. 83) he looks like sooth. Timon 1, 2 (Del. p. 25) those healths will make thee and thy state look ill. Makb. 1, 7 (Del. p. 42) was the hope drunk, wherein you dress'd

yourself? hath it slept since and wakes it now to look so green and pale etc.? Henry IV II 4, 2 (Del. p. 92) life looks so and will break aut. Henry IV I, 4, 1 (Del. p. 84) if that the devil and mischance look big upon the maiden head of our affairs. Henry VIII 1, 1 (Del. p. 26) for from this league peep'd harms that menaced him. Cymbel. 2, 4 (Del. p. 50) or let her beauty look through a casement to allure false hearts.

4. Auch den Werken der mechanischen Thätigkeit wird ein Auge, Blick oder Aussehn zugetheilt. Vgl. Virgil. Aen. 7, 740 et quos maliferae despectant moenia Abellae und Stat. Silv. 2, 2, 3 Celsa Celsa Dicarchei speculatrix villa profundi. Vgl. Shaksp. K. John 2, 1 (Del. p. 32) before the eye and prospect of your town. Ibid. p. 32 confront your city's eyes, your winking gates. Vgl. vlaι σxv9qwлai bei Plut. (Pasπύλαι σκυθρωποί sow im Wörterbuche) und Eur. Ion. 1611 evшлοì пúkαι, Bemerkenswerth ist voάnela nagúy Philoxen. bei Athen. 4 p. 146 F und das komische χαριτοβλέφαρος μάζα Eubul. bei Athen. p. 685 E, womit zu vergleichen Hom. epigr. 15 κριθαίην ενώπιδα σησαμόεσσαν. Am wenigsten kann dieser Ausdruck auffallen bei den Schiffen. Sie waren für seefahrende Völker von so grosser Wichtigkeit, dass sie die Bedeutung von Personen gewannen. Unter den vielen Stellen, die dieses beweisen, mag nur an Arist. eq. 1300 flg. erinnert werden, wo der Chor scherzend sagt, dass, wie man erzähle, die Trieren zusammengekommen seien, um Rath zu halten, eine ältere habe gesprochen: habt ihr nicht gehört, ihr Jungfrauen, was man vorhat in der Stadt u. s. w. Bei Catull. 4 erzählt die Barke (phaselus) gleichsam ihre Geschichte. Eine durchgeführte Personification des Schiffes ist auch Hor. carm. 1, 14. Vgl. Aesch. Suppl. 686 nai noйQα πρόσθεν ὄμμασιν βλέπουσ' ὁδόν. Aus dieser poetischen Kühnheit ist zvavлis als Epitheton der Schiffe zu erklären bei Aesch. Suppl. 713 δορυπαγεῖς δ ̓ ἔχοντες κυανώπιδας νῆας und Pers. 565 ὁμόπτεροι κυανώπιδες νῆες. Vgl. Ovid. Met. 9, 502 ipsa quoque his agitur vicibus Trachinia puppis et nunc sublimis veluti de vertice montis despicere in valles imumque Acheronta videtur. Dass an das Vordertheil ein

Auge gemalt war, geschah nach O. Jahns Deutung zur Abwehr bösen Zaubers (über den Aberglauben des bösen Blicks bei den Alten, Berichte der kgl. sächsischen Gesellschaft der Wissenschaften 1855 p. 65). Eine empfundene Stelle, in welcher der Bogen angeredet wird, bei Soph. Phil. 1128 fg: ὦ τόξον φίλον, ὦ φίλων χειρῶν ἐκβεβιασμένον, ἢ που ἐλεινὸν ὁρᾷς, φρένας εἴ τινας ἔχεις, τὸν Ἡράκλειον ἄρθμιον ὁρῶν μὲν αἰσχρὰς ἀπάτας. Shakspere giebt dem Papier harmlos unschuldigen Blick, Cymbel. 3, 2 (Del. p. 61) sensiless bauble, art thou a feodary for this act and look'st so virgin-like without? Vgl. Ovid. Tr. 5, 4, 1 Litore ab Euxino Nasonis epistola veni, lassaque facta mari lassaque facta via. Qui mihi flens dixit: Tu, cui licet, adspice Romam, heu quanta melior sors tua sorte mea est. Man bemerke noch Eur. Ion. 209 γοργωπὸν ἴτυν. Christ. 94 (Jac. Anth. 3 p. 164) aiyida ẞhoσvowлiv, Theaet. 1, 1 (Jac. Anth. 3 p. 214). Virg. Aen. 2, 46 at haec in nostros fabricata est machina muros, inspectura domos venturaque desuper urbi.

Anmerkung. Es ist zu bemerken, dass in den Compositis von der Begriff des Blickes nicht immer festgehalten werden kann, sondern im Sinne von „, Ansehn, Farbe" gefasst werden muss. So in alloy zaлvós Hom. Od. 10, 152, αἴθοψ οἶνος Π. 1, 259, Od. 12, 19, αἴθοψ χαλκός. Indessen vergleiche man zu alov zaлvós Soph. Ant. 1126, σὲ ὑπὲρ διλόφοιο πέτρας στέροψ ὄπωπε λιγνός wegen ὄπωπε, Soph. Oed. T. 215 αγλαώπιδι πεύκα und Paul. Silent. 17, 5 (Jac. Anth. 4, 47) Ινδῴη δ' υάκινθος ἔχει χά ριν αίθοπος αἴγλης, zu aldoy xaknós Posidipp. 14, 2 (Jac. Anth. 2, 50) πῦρ τοι ὁ χαλκὸς ὁρῇ.

10. Ovaróεis, auritus, ear, xogós, surdus, deaf.

1. Horaz nennt die Eichen, die dem Gesange des Orpheus lauschen, auritas, c. 1, 12, 11 blandum et auritas fidibus canoris ducere quercus. Vgl. Hor. carm. 1, 24, 13 quodsi Threicio blandius Orpheo auditam moderere arboribus fidem. Sidon. Apoll. Carm. 2, 71 qui cantu flexit scopulos digitisque canoris compulit auritas ad plectrum currere silvas.

« PreviousContinue »