Page images
PDF
EPUB

brook. Schiller, Hectors Abschied: Der Kocytus durch die Wüsten weinet. Lenau, Gedichte 1 p. 283: Hört den Bach vorüberweinen. Von Städten: Seneca in der Anth. lat. 1, 128 (Meyer 1 p. 46) Corduba, solve comas et tristes indue vultus, illacrimans cineri munera mitte meo.

2. Von den Jahrzeiten weint der Lenz bei Rückert, Gedichte p. 381: Nur einmal weinte Gärtner Lenz um eine Rose. Der Morgen und die Nacht weinen: Shaksp. Venus and Adonis 1 (Del. p. 7) Even as the sun with purplecolour'd face had ta'en his last leave of the weeping morn. Lenau, Savon. p. 37: Und war dein Herz am heissen Tage auch mit den Brüdern wild und rauh, so kühlt es dir zu milder Klage die Nacht mit ihrem Thränenthau. Von der Jugend Göthe, Jahreszeiten, Sommer 26: Und die Liebe, die Blumen, der Thau und die Jugend vernahmens, alle gingen sie weg weinend von Jupiters Thron.

Abstracta werden durch Thränenvergiessen personificirt. Mythisch ist Mosch. 3, 67: xaì otvyvòv nɛgì oãμɑ τεὸν κλαίουσιν Ἔρωτες. Bion 1, 91 αἱ Χάριτες κλαίοντι τὸν υἱέα τὸν Κινύραο, 94 καὶ Μοῖσαι τὸν Αδωνιν ἀνακλαί ουσιν. Rein personificirend Shaksp. K. John 4, 3 (Del. p. 82): the vildest stroke, that ever wall-eyed wrath, or staring rage presented to the tears of soft remorse. K. Henry VIII 3, 1 (Del. p. 73) shiprak'd upon a kingdom, where no pity, no friends, no hope, no kindred weep for me. K. Rich. II 2, 2 (Del. p. 45) for sorrow's eye, glazed with blinding tears, divides one thing entire to many objects. Schiller, Die Künstler: Wo er des Elends Thränen sieht.

4. Von mechanischen Gegenstäuden weinen die Keller bei Shaksp. Tim. 2, 2 (Del. p. 41): when our vaults have wept with drunken spilth of wine.

90. Γηράσκειν, γῆρας, γέρων und Composita, yegóvτiov, senescere, senectus, anus, to grow ancient, old.

1. Von Naturgegenständen werden die Sonne, der Mond, die Erde, der Berg Tmolus, die Flüsse Iris und Apidanus

--

[ocr errors]

in mythischer Weise als Greise bezeichnet: Shaksp. K. John 5, 4 (Del. p. 96) the old, feeble, and day - wearied sun. Vgl. Sonn. 7 (Del. p. 120) but when from high-most pitch with weary car, like feeble age, he (the gracious light) reeleth from the day. Petron. in der Anth. lat. 145, 4 Lunae senectus. Ovid. ep. Pont. 1, 4, 14 fructibus assiduis lassa senescit humus. Ovid. Met. 11, 156 iudice sub Tmolo certamen venit ad impar. Monte suo senior iudex consedit et aures liberat arboribus: quercu coma caerula tantum cingitur et pendent circum cava tempora glandes. Marian. 2, 7 (Jac. Anth. 3 p. 212) yéqwv naqavŕzeraι 'lois, Ovid. Met. 1, 580 Apidanusque senex. Vgl. Hölderlin, der Archipelagus (1 p. 105): und der Erstgeborne, der Alte, der zu lange sich barg, dein majestätischer Nil jetzt hochherschreitend aus fernem Gebirg, wie im Klange der Waffen, siegreich kommt und die offenen Arme, der sehnende, breitet. Derselbe vom Archipelagus: Komm ich zu dir und grüss' in deiner Stille dich, Alter. Offenbar personificirend ist yéqov in der Verbindung mit oivos z. B. in der höchst bemerkenswerthen Stelle des Eubulus bei Meineke, fr. com. 3 p. 460, wo es vom Weine heisst: ἔσται καὶ μάλα ἡδὺς γ', οδόντας οὐκ ἔχων, ἤδη σαπρός, λέγων (Bergk conjicirte γελών) γέρων γε δαιμονίως. Vgl. Eubul. bei Meineke 3 p. 263: Θάσιον ἢ Χῖον λαβὼν ἢ Λέσβιον γέροντα νεκταροσταγή, Epinicus bei Meineke 4 p. 504 γέροντα Θάσιον, Long. 3, 16 οἴνου γέρον tos, Juvenal. 13, 214 senectus pretiosa Albani vini. Ausgeführte Personification bei Klopstock, der Rheinwein: Da du, edler Alter, noch ungekeltert, aber schon feuriger, dem Rheine zuhingst, der dich mit auferzog. Aus der Pflanzenwelt gehört hierher das Räthsel Εἰς πάππον ακάνθης in den Aenigmata 11 (Jac. Anth. 4 p. 288): old' ¿yú, ös véns ὢν ἐστὶν βαρύς· ἂν δὲ γέρων ᾖ, ἄπτερος ὢν κούφως πέταται. Danach zu erklären Soph. fr. 748 (Dind.) yoaias anάv9ης πάππος ὡς φυσώμενος. Von der Rose: Idyllium de rosa 35. 36. 43-46 (Meyer, Anth. lat. 2 p. 48) mirabar celerem fugitiva aetate rapinam, et dum nascuntur, consenuisse rosas. Quam longa una dies, aetas tam longa rosarum, quas pubescentes iuncta senecta premit. Quam modo

nascentem rutilus conspexit Eous, hanc rediens sero vespere vidit anum. Von einer alten Eiche Shaksp. As you like it 4, 3 (Del. p. 86): under an old oak, whose boughs were moss'd with age et high top bald with dry antiquity. Durch Angabe der Lebensalter, insbesondere des Greisenalters wird der Schatten personificirt in dem Räthsel des Theodektes bei Nauck, fr. tr. gr. p. 627: ἀλλ' ἐν μὲν γενέσει πρωτοσπόρῳ ἐστὶ μεγίστη, ἐν δὲ μέσαις ἀκμαῖς μικρά, γήρα δὲ πρὸς αὐτῷ μορφῇ καὶ μεγέθει μείζων πάλιν ἐστὶν ἁπάν των. Vom Schmutze Soph. OC. 1258: τῆς ὁ δυςφιλὴς γέδ ρων γέροντι συγκατῴκηκεν πίνος πλευρὰν μαραίνων. – Der Demos wird γέρων, γερόντιον genannt in starker Personification bei Arist. eq. 749: ὁ γὰρ γέρων οἴκοι μὲν ἀνδρῶν ἐστι δεξιώτατος, ὅταν δ' ἐπὶ ταυτησὶ κάθηται τῆς πέτρας, κέχηνεν ώςπερ ἐμποδίζων ἰσχάδας, ibid. 42 Δῆμος Πυκνίτης, δύσκολον γερόντιον ὑπόκωφον, vgl. Shaksp. As you like it 4, 1 (Del. p. 79) the poor world is almost six thousand years old. Von der Stadt Rom sagt Paul Heyse, Rafael: Heut eine Greisin, tief gebeugt, kahlköpfig mit verdorrter Brust, die nie mehr ein Lebendges säugt, verstummt, versteint für Leid und Lust, von Kummerspur gefurcht die Wangen, drin längst vergossne Zähren hangen die öden Gräber hütest du in schlaflos reueloser Ruh. Wenn rings des Nachtthaus weiche Wellen der Greisin hagern Leib umschwellen.

[ocr errors]

2. Die Zeit selbst wird durch γηράσκειν und γῆρας personificirt; der Uebergang zu diesen Wendungen bildet παρηβᾶν. Vgl. Aesch. Αg. 950 χρόνος δέ τοι πρυμνησίων ξὺν ἐμβολαῖς ψαμμίας ἀκάτας παρήβησεν. Aesch. Prom. 985 Herm. ἀλλ' ἐκδιδάσκει πάνθ' ὁ γηράσκων χρόνος. Εum. 283 χρόνος καθαιρεῖ πάντα γηράσκων ὁμοῦ. Α. Passow, quaest. Soph., Halberst. 1867, p. 10 nimmt in beiden Stellen γηράσκειν unrichtig als transitivum,, quum γηράσκω apud Aeschylum ad senium ducere sit in Prom. 983: πάνθ' ὁ γηράσκων χρόνος (cfr. Eum. 276). In beiden Stellen gehört πάντα nicht zu γηράσκω, sondern zu ἐκδιδάσκει und καθαιρεῖ, γηράσκειν heisst in beiden Stellen alt werden und personifcirt den Begrift von χρόνος. Die Zeit, wenn sie alt wird, sagt der Dichter in der ersten Stelle, lehret alle Dinge

[ocr errors]

(vgl. Soph. fr. 586 Dind. γῆρας διδάσκει πάντα καὶ χρόνου Toẞn), wie bei Shaksp. Rich. II 5, 1 (Del. p. 89) sagt: die Zeit wird nicht viel Stunden älter sein als sie nun ist (the time shall not be many hours of age more than it is), oder der Prinz Heinrich von dem unmündigen Alter der gegenwärtigen Mitternacht" spricht (Henry IV I, 2, 4 (Del. p. 47) the pupil age of this present twelve o'clock at midnight). Die Personification von χρόνος durch γηράσκειν ist auch in Inc. tr. fr. 427 (Nauck p. 718): μɛvà tǹv oziàv τάχιστα γηράσκει χρόνος. Vgl. Soph. fr. 59 (Dind.) αλλ' οὐδὲν ἕρπει ψεῦδος εἰς γῆρας χρόνου, Pacuv. 304 quamquam aetas senet. Martial. 1, 5, 3 nec se miretur, Caesar, longaeva vetustas. Shaksp. Sonn. 19 (Del. p. 126) old Time. Hierher gehört auch die Personification der Zeit durch noMós: Epigr. adesp. 440 (Jac. Anth. 4 p. 211) άgyakéws qéρεται πολιός χρόνος. ἀλλὰ παρέρπων καὶ φωνὰς κλέπτει φθεγγομένων μερόπων. Qeyroμévav μεgónov. Hiermit vgl. Catull. 61, 162 cana anilitas, ibid. 108, 1 cana senectus, Pind. Isthm. 5, 15 yeas Tоlóv, ebenso Eur. Suppl. 170, Bacch. 258, Ion. 700, Erechth. fr. 6, 3. Vom Jahre Shaksp. Winter's Tale 4, 3 (Del. p. 79): the year growing ancient. Vom Frühlinge und Winter: Hölderlin 1, 67: Wo zu schnell die Frühlinge nicht altern. Göthe, Faust: Der alte Winter in seiner Schwäche zog sich in rauhe Berge zurück. Lenau, Gedichte 1 p. 75: Er (der Lenz) schickt sich gleich zu all den Streichen an, die er auch sonst dem alten Recken, dem Winter angethan.

3. Abstracta werden durch γέρων, γηράσκειν, γῆρας personificirt. Mythisch wird Momus als Greis dargestellt von einem unbekannten Dichter der Anthologie 272 (Jac. Anth. 4 p. 174) in der Beschreibung eines Bildes des Momus, welcher liegend erscheint und das Haupt mit der greisen Rechten stützt: ὡς ὁ γέρων (Μῶμος) ἐπὶ γᾶς βεβλημένος, οἷά τις ἔμπνους, ἀμπαύει λύπας, γυῖα βαρυνόμενος — ψιλόν γηραιᾷ zelgi Bakav zoóraqov. Hiermit vgl. in der Anth. lat. 1011 (Meyer 2 p. 45) die Personification der Megära: Utilis es nulli, cunctis ingrata senectus, te Stygio peperit ca na Megaera deo. Aesch. Sept. 679 οὐκ ἐστι γῆρας τοῦδε τοῦ

μιάσματος. Theodectes fr. 12 (Nauck p. 626) ἑτωτ ἀνθρώποισιν γηράσκειν ἔφυ πλὴν ὡς ἔοικε τῆς ἀναιδείας μόνον. Eur. Herc. fur. 1223 χάριν δὲ γηράσκουσαν ἐχθαίρω φίλων. Vgl. Menander monom. 347 (Meineke 4 p. 349) μετὰ τὴν δόσιν τάχιστα γηράσκει χάρις. Critias bei Athen. XIII p. 600 Ε οὔ ποτέ σου φιλότης γεράσεται οὐδὲ θανεῖται. Strato 74 (Jac. Anth. 3 p. 85) γηράσκει τὸ καλών. Menander bei Meineke 4 p. 209 οὐ πάνυ τι γηράσκουσιν αἱ τέχναι καλῶς. Soph. OC. 726 καὶ γὰρ εἰ γέρων ἐγώ, τὸ τῆς δε χώρας οὐ γεγήρακε σθένος. Vom Zorne Soph. OC. 954 θυμοῦ γὰρ οὐδὲν γῆρας ἐστιν ἄλλο πλὴν θανεῖν. Sprichwortlich bei Gregor. Cor. 2, 66 (Paroemiographi von Leutsch und Schneidew. p. 364): ὁ θυμὸς ἔσχατον γηράσκει. Man beachte noch die Stelle des Soph. OT. 871 über die Gesetze: μέγας ἐν τούτοις θεός, οὐδὲ γηράσκει. Vgl. dagegen Martial. 1, 15, 2 si quid longa fides canaque iura valent, zu erklären aus Aesch. Suppl. 673 ὃς πολιῷ νόμῳ αἶσαν ὀρθοῖ. Liv. 3, 12 senescentibus vitiis, maturescente virtute. Vgl. noch solche Wendungen wie Pind. Pyth. 2, 52 κῦδος ἀγήραον, Eur. Iph. Α. 567 ἔνθα δόξα φέρει κλέος ἀγήρατον βιοτᾷ. Catull. 79, 10 nam te omnia saecla noscent et, qui sis, fama loquetur anus, Martial. 1, 39, 2 quales prisca fides famaque novit anus, vgl. Eur. Εl. 701 κληδὼν ἐν πολιαῖσι μένει φήμαις. Wichtig ist, dass der ἄδικος λόγος bei Arist. nub. 908 den δίκαιος λόγος anredet: τυφογέρων εἶ κανάρμοστος. Vgl. Shaksp. Henry IV I, 2, 4 (Del. p. 57) that grey iniquity, that vanity in years. Oft wird γέρων mit λόγος verbunden: Aesch. Αg. 722 γέρων λόγος, Choeph. 314 τριγέρων μῦθος, Eur. Herc. fur. 26 γέρων δὲ δή τίς ἐστι Καδμείων λόγος. Vgl. hiermit Cic. Brut. 2, 8 cum oratio haberet suam quandam maturitatem et quasi senectutem. Mit τριγέρων μῦθος und dergl. vgl. die witzigen Wendungen bei Shaksp. Love's 1. l. 4, 1 (Del. p. 43): shall I come upon thee with an old saying, that was a man, when king Pepin of France was a little boy? So I may answer with one as old, that was a woman, when queen Guinever of Britain was a little wench, as touching the hit it. Hier sei auch die Wendung erwähnt, dass ein Vorsatz von Shaksp. Measure for Measure 1, 4

[ocr errors]

« PreviousContinue »