Page images
PDF
EPUB

4.

Gegenständen mechanischer Thätigkeit wird оóбшTOV, vultus und face zugeschrieben. Das Schiff hat ein Antlitz, Achill. Tat. p. 58, 5 κατὰ πρόσωπον τῆς νηός (cf. Jacobs p. 612). Bemerkenswerth Ovid. Tr. 3, 9, 9 adspicerem patriae dulce repente solum desertaeque domus vultus memoresque sodales, und Shaksp. K. John 2, 1 (Del. p. 34) oldfac'd walls.

8. Complexion.

Wichtig ist, dass Naturerscheinungen, wie der Nacht, und Abstracten, wie dem Kriege, dem Glücke, der Liebe eine Gesichtsfarbe zugeschrieben wird, so Shaksp. Sonn. 28 (Del. p. 131) so flatter I the swart - complexion'd night. Henry V 3, 3 (Del. p. 62) what is then to me, if impious war, array'd in flames like to the prince of fiends, do, with his smirch'd complexion, all fell feats enlink'd to waste and desolation? Winter's tale 4, 3 (Del. p. 96) prosperity's the very bond of love, whose fresh complexion and whose heart together affliction alters. Much ado 1, 1 (Del. p. 17) how sweetly do you minister to love, that know love's grief by his complexion!

1. Naturgegenstände erhalten Personification, indem ihnen bleiche Gesichtsfarbe zugeschrieben wird, wie dem Himmel, dem Monde, dem Tage: Shaksp. As you like it 1, 3 (Del. p. 34) by this heaven, now at our sorrows pale. Mids. 2, 2 (Del. p. 29) therefore the moon, the governess of floods, pale in her anger. Henry IV 5, 1 (Del. p. 95) how bloodily the sun begins to peer above you busky hill: the day looks pale at his distemperature. Henry V 5, 2 (Del. p. 124) that the contending kingdoms of France and England, whose very shores look pale with envy of each others happiness, may cease their hatred. Von Arist. pac. 625 wird der Stadt, welche öfter als Person dargestellt wird, bleiche Gesichtsfarbe zugeschrieben: ἡ πόλις γὰρ ὠχριῶσα καν φόβῳ καθημένη.

[ocr errors]

Naturgegenstände werden durch Erröthen" personificirt, z. B. die Sonne bei Shaksp. K. Rich. II 3, 3 (Del.

p. 66) see, see, king Richard doth him self appear, as doth the blushing discontented sun from out the fiery portal of the east. Die Kohlen: K. John 4, 2 (Del. p. 70) an if you do, you will but make it blush and glow with shame of your procedings, Hubert.

2. Von Abstracten wird die bleiche Gesichtsfarbe zugeschrieben dem Tode, der Furcht, der Melancholie, der Hoffnung, dem Frieden, der Macht, der Liebe: Hor. carm. 1, 4 pallida Mors aequo pulsat pede pauperum tabernas etc. - Henry IV II, 3, 1 (Del. p. 79) let pale-fac'd fear keep with the meanborn man. Mids. 1, 1 (Del. p. 13) turn melancholy forth to funerals, the pale companion is not for our pomp. Makb. 1, 7 (Del. p. 42) the hope hath it slept since and wakes it now, to look so green and pale? Rich. II 3, 3 change the complexion of her maid - pale peace to scarlet indignation. Coriol. 1, 1 (Del. p. 22) to break the heart of generosity and make bold power look pale. Sehr wichtig Hamlet 3, 2 (Del. p. 76) and thus the native hue of resolution is sicklied o'er with the pale cast of thought. As you like it 3, 4 (Del. p. 71) if you will see a pageant truly play'd between the pale complexion of true love and red glow of scorn and proud disdain.

[ocr errors]

Von Abstracten erröthen die Scham, die Anklage, das Gewissen, der Verrath: Hamlet 3, 4 (Del. p. 102) o shame, where is thy blush? Vgl. hiermit Anacreontea 16, 20 (Bergk) ερύθημα δ ̓, ὡς ἂν Αἰδοῦς δύνασαι βαλεῖν, ποίησον (an einen Maler, der den Bathyllus malen soll, gerichtet). Winter's tale 3, 2 (Del. p. 58) innocence shall make false accusation blush. Das Gewissen nennt Rich. III 1, 4 (Del. p. 48) a blushing shame - faced spirit. Rich. II 3, 2 (Del. p. 59) his treasons will sit blushing in his face.

3.

Von mechanischen Gegenständen ist das Papier zu merken: Ovid. Trist. 3, 1, 54 et quatitur trepido litera nostra metu. Aspicis exsangui chartam pallere colore?

9. Ὄμμα, βλέφαρον, Composita von ὤψ und

Verba des Sehens.

1. Die Personification von Naturverhältnissen, denen ein Auge oder die Thätigkeit des Sehens zugeschrieben wird, erstreckt sich namentlich bei Aeschylus auf das Feuer und seine Erscheinungen. Die Quelle dieser schönen Wendungen ist in Helios selbst zu suchen. Er wird der allsehende genannt; in einem herrlichen Fragmente des gelösten Prometheus nennt ihn Aesch. (fr. 202 Herm.) παντόπτας, vgl. Prometh. vinct. 9 τὸν πανόπτην Ἡλίου κύκλον, im Hymn. auf den Apollo 17 (Jac. Anth. 3, p. 218) heisst er avδερκής, Epitheta, deren Sinn in mannigfachen Wendungen erscheint: ὁ κρατιστεύων κατ ̓ ὄμμα Soph. Τrach. 101, θεῶν ὁ πάντα λεύσσων Ἥλιος Soph. C. 873, ὁ πάντ ̓ ἐποπτεύων τάδε, Ἥλιος Aesch. Ch. 972, ἀκτὶς Μελίου πολύσκοπε Pind. Hyporch. fr. 4, Ἠέλιος πολυδερκής Hes. Theog. 451, Dionys. hymn. in Apoll. 13 αἴγλας πολυδερκέα παγὰν περὶ γαῖαν ἅπασαν ἑλίσσων, womit Aesch. Αg. 616, 659, insbesondere aber fr. 177 Herm. ἃς οὔτε πέμφιξ ηλίου προςδέρκεται und Prom. 820, ferner Soph. Trach. 606 μηδ' ὄψεταί νιν μήτε φέγγος ἡλίου und θεῶν σκοπὸς ἠδὲ καὶ ἀνδρῶν Hymn. in Cer. 63 zu vergleichen. Die Wendung γέλιος καθορᾷ bei Theogn. 168, 616, 850, Solon. fr. 14 (Bergk p. 329), vgl. οὐδένα αὐγαὶ φαεσιμβρότου ηελίοιο ἄνδρ' ἐφορῶσι Theogn. 1185, Helios angeredet mit καταδέρκεαι ἀκτίνεσσιν Hom. Od. 11, 16, Hymn. in Cer. 70, angerufen bei Eur. Med. 1252 ἰὼ Γᾶ καὶ παμφαὴς ἀκτὶς Μελίου, κατίδετ ̓ ἴδετε τὴν ὀλομέναν γυναῖκα, vgl. ib. 352 προυννέπω δέ σοι, εἰ σ ̓ ἡ 'πιοῦσα λαμπὰς ὄψεται θεοῦ. Sehr schön ist die Stelle in dem Skolion des Aristoteles v. 17 (Jac. Anth. 1, p. 111): σᾶς δ ̓ ἕνεκεν φιλίου μορφᾶς καὶ ὁ Αταρνέος ἔντροφος Αελίου χήρωσεν αυγάς: „ob deiner (der Αρετά) holden Reize verwaiste auch Atarna's Zögling den Blick des Helios." Ilgen sagt (carmina convivalia Graecorum p. 164): sic declaratur desiderium, quod Sol sentiat, quum Hermias non amplius in conspectum eius veniat. Von den Lateinern wird häufig videre, pervidere, visere von Sol gebraucht. Bei Ovid. Met.

[ocr errors]

4, 227 sagt Sol von sich: omnia qui video, vgl. 4, 172; 13, 853 qui pervidet omnia, Solem, ib. 14, 375 nil illo fertur. volucrum moderator equorum post Phaethonteos vidisse dolentius ignes, vgl. Met. 14, 423. Trist. 2, 5, 13. 14 cum Sol altissimus orbe tantum respiceret quantum superesse videret. Sehr schön fleht Horat. carm. saec. 9 den Sonnengott an: alme Sol, curru nitido diem qui promis et celas aliusque et idem nasceris, possis nihil urbe maius visere Roma. Hor. epod. 9, 15 interque signa turpe militaria Sol adspicit conopium. Göthe, Römische Elegien 15: Hohe Sonne, du weilst und beschauest dein Rom! Grösseres sahest du nicht und wirst nichts Grösseres sehen, wie es dein Priester Horaz.in der Entzückung versprach. Göthe, Herbstgefühl: Euch brütet der Mutter Sonne Scheideblick. Alle diese Wendungen sind auf das Homerische ὃς πάντ' ἐφορᾶς καὶ πάντ' ἐπακούεις (Hom. II. 3, 277, Od. 11, 109, vgl. Soph. El. 825) zurückzuführen. Oft wird das Auge des Helios erwähnt: Soph. Ant. 880 οὐκέτι μοι τόδε λαμπάδος ἱερὸν ὄμμα θέμις ὁρᾶν ταλαίνᾳ, in der tiefsten Beziehung in Eur. Iph. Τ. 194, wo es heisst, dass Helios das heilige Strahlenange" abwandte von den Gräueln des Atreus und Thyestes (αλλάξας δ ̓ εἶτ ̓ ἐξ ἕδρας ἐστρεφεν ἱερὸν ὄμμα αὐγᾶς ἅλιος), womit Eur. El. 739 zu vergleichen. Derselbe giebt dem Helios ein goldnes Auge (χρυσωπὸν ἕδραν), wahrscheinlich ist auch Soph. fr. 313 (Nauck p. 162) ἐθαύμασας τηλέσκοπον πέμφιγα χρυσέαν ἰδών vom Helios zu verstehen, vgl. Christodor. ecphr. 77 (Jac. Anth. 3, p. 164): γέλιος καθαρὴν δὲ φέρει τηλέσκοπον αἴγλην. Vgl. Catull. 63, 39 sed ubi oris aurei Sol radiantibus oculis lustravit aethera album; Aeschylus giebt dem Helios ein Fenerange fr. inc. 305 Herm.: ἐν δ' ἥλιος πυρωπὸς ἐκλάμ ψας χθονὶ τήκει πετραίαν χιόνα. Parodirend Arist. Ach. 1147 ὦ κλεινὸν ὄμμα, νῦν πανύστατόν σ' ἰδὼν λείπω φάος γε τουμόν. Eur. epigr. 2 (Bergk p. 434 ed. I) ὦ τὸν ἀγή ραντον πόλον αἰθέρος, Ἥλιε, τέμνων, ἀφ ̓ εἶδες τοιόνδ' ὄμμασι πρόσθε πάθος; Vgl. Theodectes 10 (Nauck p. 625) ὦ καλλιφεγγῆ λαμπάδ' εἱλίσσων φλογός, ήλιε, εἶδες τον άλλον πώποτ ̓ εἰς οὕτω μέγαν ἐλθόντ ̓ ἀγῶνα etc., und Ennius 237 Iupiter tuque alme Sol, qui omnes res inspicis, inspice

[ocr errors]

hoc facinus. coeli decus da, Phoebe, veniam, si quid illicitum tui videre vultus. Bei Orph. hymn. in Sol. 8, 7 wird der Sonnengott angeredet: κλύθι μάκαρ, πανδερκὲς ἔχων αἰώνιον ὄμμα, Τιταν Xovoavyýs, vgl. Epigr. inc. 495, 3 (Jac. Anth. 4) duos ὁ Κιμμερίων πανδερκέος ἄμμορος αἴγλης Ηελίου. Von Shakspere wird oft das Auge der Sonne erwähnt; mythologisch Henry V 4, 1 (Del. p. 87) sweats in the eye of Phoebus; ausserdem treten charakteristische Epitheta hinzu: das heilkräftige Auge des majestätischen Sol verbessert den Aspect bösartiger Sterne: med'cinable eye corrects the ill aspects of planets evil, Troil. 1, 3 (Del. p. 28). Vgl. Romeo 2, 3 (Del. p. 54) now, ere the sun advance his burning eye; Winter's Tale 4, 3 (Del. p. 102) the sun looking with a south-ward eye upon him; Sonn. 25 (Del. p. 129) great princes' favourites their fair leaves spread but as the marigold at the sun's eye. Vgl. Henry V 3, 5 (Del. p. 66) on whom, as in despite, the sun looks pale, killing their fruit with frowns? Romeo 1, 3 (Del. p. 28) the all-seeing sun ne'er saw her match. Man vergleiche das Verbum to peer; Shaksp. Romeo 1, 1 (Del. p. 20) an hour before the worshipp'd sun peer'd forth the golden window of the east; Henry IV I, 5, 1 (Del. p. 95) how bloodily the sun begins to peer above you busky hill: the day looks pale at his distemperature. Anton. and Cleop. 4, 8 (Del. p. 107) to-morrow, before the sun shall see us. Makb. 1, 5 (Del. p. 37) never shall sun that mor

Seneca Herc. fur. 592 o lucis alme rector et

row see.

nicht befremden, da ZɛSie heisst лIS Рind.

Das Auge des Mondes kann λήνη oder Μήνη eine Göttin ist. ΟΙ. 11, 77: ἐν δ ̓ ἕσπερον ἔφλεξεν ενώπιδος σελάνας ἐρατὸν pάos, womit die schönen Worte bei Pindar Ol. 3, 20 zu vergleichen: διχόμηνες όλον χρυσάρματος ἑσπέρας ὀφθαλμὸν arrégλese Mýra, wozu Tafel, Dilucid. Pind. p. 148. Nonn. 9, 66 évvvzov oμμa Zɛhávas (vgl. 11, 189) anführt; cf. Metrodor. probl. arithmet. 33, 2 (Jac. Anth. 3, p. 190) uaqaivɛtai őμμa Σελάνας. Bei Arat. Phaen. 1152 heisst sie zagonos. Auffallender ist das Beiwort doreQwлós. In einem Fragmente des Aeschylus Xantr. 177 (Herm.) ist άoveоwлòν őμμα

« PreviousContinue »