LIBER QUARTUS

SATURA X

1-22. --How few throughout the world who know what is really

for their good ; to one eloquence is fatal, to another strength ; to Seneca his wealth ; to the Laterani their palace.

5

IO

OMNIBUS in terris, quae sunt a Gadibus usque
Auroram et Gangen, pauci dinoscere possunt
vera bona atque illis multum diversa, remota
erroris nebula. Quid enim ratione timemus
aut cupimus ? quid tam dextro pede concipis, ut te
conatus non paeniteat votique peracti?
Evertere domos totas optantibus ipsis
di faciles ; nocitura toga, nocitura petuntur
militia ; torrens dicendi copia multis
et sua mortifera est facundia ; viribus ille
confisus periit admirandusque lacertis.
Sed plures nimia congesta pecunia cura
strangulat, et cuncta exsuperans patrimonia census,
quanto delphinis balaena Britannica maior.

Temporibus diris igitur iussuque Neronis
Longinum et magnos Senecae praedivitis hortos
clausit, et egregias Lateranorum obsidet aedes
tota cohors; rarus venit in cenacula miles.
Pauca licet portes argenti vascula puri,
nocte iter ingressus gladium contumque timebis,
et motae ad lunam trepidabis arundinis umbram :
cantabit vacuus coram latrone viator.

15

20 25

23-35.- What wonder when all pray for what proves their ruin,

that Democritus should laugh, and Heraclitus weep at the

sight 'so much folly? Prima fere vota et cunctis notissima templis divitiae, crescant ut opes, ut maxima toto nostra sit arca foro. Sed nulla aconita bibunt fictilibus ; tunc illa time, cum pocula sumes gemmata et lato Setinum ardebit in auro. Iamne igitur laudas, quod de sapientibus alter ridebat, quotiens de limine moverat unum protuleratque pedem ; flebat contrarius auctor ? Sed facilis cuivis rigidi censura cachinni : mirandum est, unde ille oculis suffecerit humor. Perpetuo risu pulmonem agitare solebat Democritus, quamquam non essent urbibus illis praetextae, trabeae, fasces, lectica, tribunal.

30

35

36-53.-But how much more would Democritus have laughed, if

he had seen the pomp and splendour of the practor on his way

to-the games ! Quid, si vidisset praetorem curribus altis exstantem et medio sublimem in pulvere circi, in tunica Iovis, et pictae Sarrana ferentem ex humeris aulaea togae magnaeque coronae tantum orbem, quanto cervix non sufficit ulla ? Quippe tenet sudans hanc publicus, et, sibi consul ne placeat, curru servus portatur eodem. Da nunc et volucrem, sceptro quae surgit eburno, illinc cornicines, hinc praecedentia longi agminis officia et niveos ad frena Quirites,

30 alter S. 35 praetexta et rabeae P. praetexta trabeae F. praetexta et trabeae p.

40

45

defossa in loculos quos sportula fecit amicos.
Tum quoque materiam risus invenit ad omnes
occursus hominum, cuius prudentia monstrat
summos posse viros et magna exempla daturos
vervecum in patria crassoque sub aere nasci.
Ridebat curas, nec non et gaudia vulgi,
interdum et lacrimas, cum Fortunae ipse minaci
mandaret laqueum, mediumque ostenderet unguem.

50

54-89.- Some are ruined through envy of their power, like

Sejanus, who, one moment the idol, the next becomes the victim of the people, which cares for nothing now but "bread and the Circus.

55

60

Ergo supervacua aut si perniciosa petuntur, propter quae fas est genua incerare deorum ? Quosdam praecipitat subiecta potentia magnae invidiae ; mergit longa atque insignis honorum pagina ; descendunt statuae restemque sequuntur. Ipsas deinde rotas bigarum impacta securis caedit, et immeritis franguntur crura caballis. Iam strident ignes, iam follibus atque caminis ardet adoratum populo caput, et crepat ingens Seianus : deinde ex facie toto orbe secunda fiunt urceoli, pelves, sartago, matellae. Pone domi lauros, duc in Capitolia magnum cretatumque bovem : Seianus ducitur unco spectandus. Gaudent omnes. “Quae labra ? quis illi vultus erat ? numquam, si quid mihi credis, amavi hunc hominem." " Sed

quo

cecidit sub crimine ? quisnam delator? quibus indicibus, quo teste probavit ?”

65

70 75

“Nil horum : verbosa et grandis epistula venit a Capreis." "Bene habet; nil plus interrogo. Sed quid turba Remi ?" “Sequitur fortunam, ut semper, et odit damnatos. Idem populus, si Nurtia Tusco favisset, si oppressa foret secura senectus principis, hac ipsa Seianum diceret hora Augustum. Iam pridem, ex quo suffragia nulli vendimus, effudit curas. Nam qui dabat olim imperium, fasces, legiones, omnia, nunc se continet, atque duas tantum res anxius optat, panem et Circenses."

“Perituros audio multos." “Nil dubium : magna est fornacula : pallidulus mi Brutidius meus ad Martis fuit obvius aram. Quam timeo, victus ne poenas exigat Aiax, ut male defensus !" “ Curramus praecipites et, dum iacet in ripa, calcemus Caesaris hostem. Sed videant servi, ne quis neget et pavidum in ius cervice obstricta dominum trahat.” Hi sermones tunc de Seiano, secreta haec murmura vulgi.

80

85

90

90-107.-Would you be a Sejanus ? would you choose his power

and accept his fate? or would you be a country magistrate,

obscure but safe ? Visne salutari sicut Seianus ? habere tantundem, atque illi summas donare curules, illum exercitibus praeponere ? tutor haberi principis augusta Caprearum in rupe sedentis cum grege Chaldaeo ? Vis certe pila, cohortes, egregios equites et castra domestica. Quidni haec cupias ? et qui nolunt occidere quemquam, posse volunt. Sed quae praeclara et prospera tanti ut rebus laetis par sit mensura malorum?

95 100

Huius, qui trahitur, praetextam sumere mavis,
an Fidenarum Gabiorumque esse potestas,
et de mensura ius dicere, vasa minora
frangere, pannosus vacuis Aedilis Ulubris ?
Ergo quid optandum foret, ignorasse fateris
Seianum : nam qui nimios optabat honores
et nimias poscebat opes, numerosa parabat
excelsae turris tabulata, unde altior esset
casus, et impulsae praeceps immane ruinae.

105

108-113. - Remember Crassus and Pompeius : remember that

few tyrants die a bloodless death. Quid Crassos, quid Pompeios evertit ? et illum, ad sua qui domitos deduxit flagra Quirites ? Summus nempe locus nulla non arte petitus, magnaque numinibus vota exaudita malignis. Ad generum Cereris sine caede et vulnere pauci descendunt reges et sicca morte tyranni.

ΙΙΟ

a

115

114-132.—Boys at school long to be a Demosthenes or a Cicero : to

both their eloquence was fatal. Safer to have written bad poetry than the Second Philippic; better to have remained at

the forge than to have been the admiration of Athens. Eloquium aut famam Demosthenis aut Ciceronis incipit optare et totis Quinquatribus optat, quisquis adhuc uno parcam colit asse Minervam, quem sequitur custos angustae vernula capsae. Eloquio sed uterque perit orator; utrumque .largus et exundans leto dedit ingenii fons. Ingenio manus est et cervix caesa ; nec umquam sanguine causidici maduerunt rostra pusilli. "O fortunatam natam me consule Romam !"

120