LIBER QUARTUS

SATURA X

1-22.--How few throughout the world who know what is really for their good; to one eloquence is fatal, to another strength; to Seneca his wealth; to the Laterani their palace.

OMNIBUS in terris, quae sunt a Gadibus usque
Auroram et Gangen, pauci dinoscere possunt
vera bona atque illis multum diversa, remota
erroris nebula. Quid enim ratione timemus
aut cupimus? quid tam dextro pede concipis, ut te
conatus non paeniteat votique peracti?
Evertere domos totas optantibus ipsis
di faciles; nocitura toga, nocitura petuntur
militia; torrens dicendi copia multis

et sua mortifera est facundia; viribus ille
confisus periit admirandusque lacertis.
Sed plures nimia congesta pecunia cura
strangulat, et cuncta exsuperans patrimonia census,
quanto delphinis balaena Britannica maior.

Temporibus diris igitur iussuque Neronis
Longinum et magnos Senecae praedivitis hortos
clausit, et egregias Lateranorum obsidet aedes
tota cohors; rarus venit in cenacula miles.
Pauca licet portes argenti vascula puri,
nocte iter ingressus gladium contumque timebis,
et motae ad lunam trepidabis arundinis umbram :
cantabit vacuus coram latrone viator.

5

ΙΟ

15

20

23-35.-What wonder when all pray for what proves their ruin, that Democritus should laugh, and Heraclitus weep at the sight so much folly?

Prima fere vota et cunctis notissima templis

divitiae, crescant ut opes, ut maxima toto

nostra sit arca foro. Sed nulla aconita bibuntur
fictilibus; tunc illa time, cum pocula sumes
gemmata et lato Setinum ardebit in auro.
Iamne igitur laudas, quod de sapientibus alter
ridebat, quotiens de limine moverat unum
protuleratque pedem; flebat contrarius auctor?
Sed facilis cuivis rigidi censura cachinni :
mirandum est, unde ille oculis suffecerit humor.
Perpetuo risu pulmonem agitare solebat

25

30

Democritus, quamquam non essent urbibus illis praetextae, trabeae, fasces, lectica, tribunal.

35

36-53.-But how much more would Democritus have laughed, if he had seen the pomp and splendour of the praetor on his way to-the games!

Quid, si vidisset praetorem curribus altis
exstantem et medio sublimem in pulvere circi,
in tunica Iovis, et pictae Sarrana ferentem
ex humeris aulaea togae magnaeque coronae
tantum orbem, quanto cervix non sufficit ulla ?
Quippe tenet sudans hanc publicus, et, sibi consul
ne placeat, curru servus portatur eodem.

Da nunc et volucrem, sceptro quae surgit eburno,
illinc cornicines, hinc praecedentia longi

agminis officia et niveos ad frena Quirites,

30 alter S.

35 praetexta et rabeae P. praetexta trabeae F. praetexta et trabeae p.

40

45

defossa in loculos quos sportula fecit amicos. Tum quoque materiam risus invenit ad omnes occursus hominum, cuius prudentia monstrat summos posse viros et magna exempla daturos vervecum in patria crassoque sub aere nasci. Ridebat curas, nec non et gaudia vulgi,

interdum et lacrimas, cum Fortunae ipse minaci mandaret laqueum, mediumque ostenderet unguem.

50

54-89. Some are ruined through envy of their power, like Sejanus, who, one moment the idol, the next becomes the victim of the people, which cares for nothing now but "bread and the Circus.'

Ergo supervacua aut si perniciosa petuntur, propter quae fas est genua incerare deorum? Quosdam praecipitat subiecta potentia magnae invidiae; mergit longa atque insignis honorum pagina; descendunt statuae restemque sequuntur. Ipsas deinde rotas bigarum impacta securis caedit, et immeritis franguntur crura caballis. Iam strident ignes, iam follibus atque caminis ardet adoratum populo caput, et crepat ingens Seianus

deinde ex facie toto orbe secunda

fiunt urceoli, pelves, sartago, matellae.
Pone domi lauros, duc in Capitolia magnum
cretatumque bovem : Seianus ducitur unco

55

60

65

spectandus. Gaudent omnes. "Quae labra? quis illi vultus erat? numquam, si quid mihi credis, amavi hunc hominem." "Sed quo cecidit sub crimine? quisnam delator? quibus indicibus, quo teste probavit ?"

46 loculos P. loculis w.

54 supervacua aut perniciosa P.

Munro ut, etc.

64 patellae s.

70

w. Ellis coni. si, Bücheler quae,

70 indiciis s.

"Nil horum verbosa et grandis epistula venit

a Capreis." "Bene habet; nil plus interrogo. Sed quid turba Remi?" "Sequitur fortunam, ut semper, et odit damnatos. Idem populus, si Nurtia Tusco

favisset, si oppressa foret secura senectus
principis, hac ipsa Seianum diceret hora

Augustum. Iam pridem, ex quo suffragia nulli
vendimus, effudit curas. Nam qui dabat olim
imperium, fasces, legiones, omnia, nunc se
continet, atque duas tantum res anxius optat,
panem et Circenses." "Perituros audio multos."
"Nil dubium: magna est fornacula: pallidulus mi
Brutidius meus ad Martis fuit obvius aram.
Quam timeo, victus ne poenas exigat Aiax,
ut male defensus !" "Curramus praecipites et,
dum iacet in ripa, calcemus Caesaris hostem.
Sed videant servi, ne quis neget et pavidum in ius
cervice obstricta dominum trahat." Hi sermones

tunc de Seiano, secreta haec murmura vulgi.

75

80

85

90-107.-Would you be a Sejanus? would you choose his power and accept his fate? or would you be a country magistrate, obscure but safe?

Visne salutari sicut Seianus ? habere
tantundem, atque illi summas donare curules,
illum exercitibus praeponere? tutor haberi
principis augusta Caprearum in rupe sedentis
cum grege Chaldaeo? Vis certe pila, cohortes,
egregios equites et castra domestica. Quidni
haec cupias? et qui nolunt occidere quemquam,
posse volunt.
Sed quae praeclara et prospera tanti

ut rebus laetis par sit mensura malorum?

90

95

93 angusta s.

Huius, qui trahitur, praetextam sumere mavis,
an Fidenarum Gabiorumque esse potestas,
et de mensura ius dicere, vasa minora
frangere, pannosus vacuis Aedilis Ulubris ?
Ergo quid optandum foret, ignorasse fateris
Seianum : nam qui nimios optabat honores
et nimias poscebat opes, numerosa parabat
excelsae turris tabulata, unde altior esset
casus, et impulsae praeceps immane ruinae.

108-113.

100

105

Remember Crassus and Pompeius: remember that few tyrants die a bloodless death.

Quid Crassos, quid Pompeios evertit? et illum, ad sua qui domitos deduxit flagra Quirites? Summus nempe locus nulla non arte petitus, magnaque numinibus vota exaudita malignis. Ad generum Cereris sine caede et vulnere pauci descendunt reges et sicca morte tyranni.

IIO

114-132.-Boys at school long to be a Demosthenes or a Cicero: to both their eloquence was fatal. Safer to have written bad poetry than the Second Philippic; better to have remained at the forge than to have been the admiration of Athens.

Eloquium aut famam Demosthenis aut Ciceronis incipit optare et totis Quinquatribus optat, quisquis adhuc uno parcam colit asse Minervam, quem sequitur custos angustae vernula capsae. Eloquio sed uterque perit orator; utrumque largus et exundans leto dedit ingenii fons. Ingenio manus est et cervix

caesa a; nec umquam sanguine causidici maduerunt rostra pusilli.

"O fortunatam natam me consule Romam !"

116 parcam P. partam w.

115

120