145

150

Et nostrorum aras, contemnere fulmina pauper
creditur atque deos, dis ignoscentibus ipsis.
Quid quod materiam praebet causasque iocorum
omnibus hic idem, si foeda et scissa lacerna,
si toga sordidula est et rupta calceus alter
pelle patet : vel si, consuto vulnere, crassum
atque recens linum ostendit non una cicatrix ?
Nil habet infelix paupertas durius in se,
quam quod ridiculos homines facit. “Exeat,' inquit,
si pudor est, et de pulvino surgat equestri,
cuius res legi non sufficit, et sedeant hic
lenonum pueri quocumque e fornice nati,
hic plaudat nitidi praeconis filius inter
pinnirapi cultos iuvenes iuvenesque lanistae.'
Sic libitum vano, qui nos distinxit, Othoni.
Quis gener hic placuit censu minor atque puellae
sarcinulis impar? quis pauper scribitur heres ?
quando in consilio est aedilibus ? Agmine facto
debuerant olim tenues migrasse Quirites.

155

160

164-189.–At Rome, too, everything is expensive. In the country

there is still simplicity in dress, but here all is extravagance and glitter ; the commonest civility must be paid for.

165

Haud facile emergunt, quorum virtutibus obstat
res angusta domi : sed Romae durior illis
conatus ; magno hospitium miserabile, magno
servorum ventres et frugi cenula magno.
Fictilibus cenare pudet, quod turpe negabis
translatus subito ad Marsos mensamque Sabellam,
contentusque illic veneto duroque cucullo.

170 175

Pars magna Italiae est, si verum admittimus, in qua nemo togam sumit nisi mortuus. Ipsa dierum festorum herboso colitur si quando theatro maiestas, tandemque redit ad pulpita notum exodium, cum personae pallentis hiatum in gremio matris formidat rusticus infans, aequales habitus illic similemque videbis orchestram et populum : clari velamen honoris, sufficiunt tunicae summis aedilibus albae. Hic ultra vires habitus nitor ; hic aliquid plus quam satis est interdum aliena sumitur arca. Commune id vitium est : hic vivimus ambitiosa paupertate omnes. Quid te moror? Omnia Romae cum pretio. Quid das, ut Cossum aliquando salutes ? ut te respiciat clauso Veiento labello?

185 'Ille metit barbam,' 'crinem hic deponit amati ; plena domus libis venalibus. Accipe, et istud fermentum tibi habe: praestare tributa clientes cogimur et cultis augere peculia servis.

180

190-211. - Then there are the dangers of the streets, and the

chance of losing one's little all, unpitied, by fire.

190

Quis timet aut timuit gelida Praeneste ruinam, aut positis nemorosa inter iuga Volsiniis, aut simplicibus Gabiis, aut proni Tiburis arce? Nos urbem colimus tenui tibicine fultam magna parte sui ; nam sic labentibus obstat vilicus et veteris rimae cum texit hiatum securos pendente iubet dormire ruina. Vivendum est illic, ubi nulla incendia, nulli nocte metus. Iam poscit aquam, iam frivola transfert

195 200

Ucalegon ; tabulata tibi iam tertia fumant; tu nescis : nam si gradibus trepidatur ab imis, ultimus ardebit, quem tegula sola tuetur a pluvia, molles ubi reddunt ova columbae.. Lectus erat Codro Procula minor, urceoli sex, ornamentum abaci ; nec non et parvulus infra cantharus, et recubans sub eodem marmore Chiron ; iamque vetus Graecos servabat cista libellos, et divina opici rodebant carmina mures. Nil habuit Codrus : quis enim negat? et tamen illud perdidit infelix totum nihil : ultimus autem aerumnae est cumulus, quod nudum et frusta rogantem 210 nemo cibo, nemo hospitio tectoque iuvabit.

205

:

212-222.—If a rich man's house is burnt, every one is eager to

contribute something to make up his losses.

215

Si magna Asturici cecidit domus, horrida mater,
pullati proceres, differt vadimonia praetor;
tunc gemimus casus urbis, tunc odimus ignem.
Ardet adhuc, et iam accurrit qui marmora donet,
conferat impensas : hic nuda et candida signa,
hic aliquid praeclarum Euphranoris et Polycliti,
phaecasiatorum vetera ornamenta deorum,
hic libros dabit et forulos mediamque Minervam,
hic modium argenti : meliora et plura reponit
Persicus, orborum lautissimus et merito iam
suspectus, tamquam ipse suas incenderit aedes.

220 225

223-231.- I would advise you to buy a little house and garden

in some country town : you could get one for less than you

now pay for a single garret in Rome.
Si potes avelli Circensibus, optima Sorae
aut Fabrateriae domus aut Frusinone paratur,
quanti nunc tenebras unum conducis in annum.
Hortulus hic puteusque brevis nec reste movendus
in tenues plantas facili diffunditur haustu.
Vive bidentis amans et culti vilicus horti,

unde epulum possis centum dare Pythagoreis, Inertine Est aliquid, quocumque loco, quocumque recessi,

unius sese dominum fecisse lacertae.

230

1/8

:

232-238.-In Rome there are so many noises at night that sleep

is well-nigh impossible.
Plurimus hic aeger moritur vigilando : sed illum
languorem peperit cibus imperfectus et haerens
ardenti stomacho ; nam quae meritoria somnum
admittunt ? Magnis opibus dormitur in urbe :
inde caput morbi ; redarum transitus arto
vicorum in flexu et stantis convicia mandrae
eripient somnum Druso vitulisque marinis.

235

240

239-267.— Then there are the manifold dangers of the streets.
Si vocat officium, turba cedente vehetur
dives et ingenti curret super ora Liburno,
atque obiter leget aut scribet vel dormiet intus ;
namque facit somnum clausa lectica fenestra.
Ante tamen veniet : nobis properantibus obstat
unda prior, magno populus premit agmine lumbos
qui sequitur; ferit hic cubito, ferit assere duro

245

250

255

alter: at hic tignum capiti incutit, ille metretam. Pinguia crura luto, planta mox undique magna calcor, et in digito clavus mihi militis haeret.

Nonne vides quanto celebretur sportula fumo ? centum convivae ; sequitur sua quemque culina. Corbulo vix ferret tot vasa ingentia, tot res impositas capiti, quot recto vertice portat servulus infelix et cursu ventilat ignem. Scinduntur tunicae sartae modo : longa coruscat serraco veniente abies, atque altera pinum plaustra vehunt; nutant alte populoque minantur : nam si procubuit qui saxa Ligustica portat axis, et eversum fudit super agmina montem, quid superest e corporibus ? quis membra, quis ossa invenit ? Obtritum vulgi perit omne cadaver more animae. Domus interea secura patellas iam lavat et bucca foculum excitat, et sonat unctis striglibus, et pleno componit lintea gutto. Haec inter pueros varie properantur : at ille iam sedet in ripa taetrumque novicius horret porthmea, nec sperat caenosi gurgitis alnum infelix nec habet quem porrigat ore trientem.

260

265

268-277.—Then there is the danger of a broken head, or a drench

ing from open windows. Respice nunc alia ac diversa pericula noctis : quod spatium tectis sublimibus, unde cerebrum testa ferit, quotiens rimosa et curta fenestris vasa cadunt; quanto percussum pondere signent et laedant silicem. Possis ignavus haberi et subiti casus improvidus, ad cenam si

259 de p.w.

C

270