Page images
PDF
EPUB

sio occurrit, quod muneribus tuis obniti non debui.

54. Sed uterque mensuram implevimus, et tu, quantum Princeps tribuere amico posset, et ego, quantum amicus a Principe accipere. Cetera invidiam augent: quae quidem, ut omnia mortalia, infra tuam magnitudinem jacet; sed mihi incumbit: mihi subveniendum est. Quo modo in militia aut via fessus adminiculum orarem ; ita, in hoc itinere vitae, senex, et levissimis quoque curis impar, cum opes meas ultra sustinere non possim, praesidium peto. Jube eas per procuratores tuos administrari, in tuam fortunam recipi. Nec me in paupertatem ipse detrudam, sed traditis, quorum fulgore praestringor, quod temporis hortorum aut villarum curae seponitur, in animum revocabo. Superest tibi robur, et tot per annos nixum fastigio_regimen: possumus seniores amici quieti respondere. Hoc quoque in tuam gloriam cedet, eos ad summa vexisse, qui et modica tolerarent.

55. Ad quae Nero sic ferme respondit: Quod meditatae orationi tuae statim occurram, id primum tui muneris habeo, qui me non tantum praevisa, Aused subita expedire docuisti. Abavus meus, gustus, Agrippae et Maecenati usurpare otium post labores concessit; sed in ea ipsa aetate, cujus auctoritas tueretur, quidquid illud et qualecumque tribuisset: attamen neutrum datis a se praemiis exuit. Bello et periculis meruerant: in his enim juventa Augusti versata est. Nec mihi tela et manus

diffuse rendite abbonda? Solo mi scusa ch'i'non doveva resistere a' doni tuoi.

54. Ma entrambi la misura abbiam colma, e tu di quanto ad amico può donar Principe, ed io di quanto un amico da Principe può ricevere. Il resto accresce l'invidia, la quale è certo, come ogni cosa mortale, alla grandezza tua sottoposta: me però strazia; io di sostegno abbisogno. Come da guerra o da cammino spossato, ajuto domanderei, così, per questa via della vita, vecchio, e mal atto anche alle minime cure, più non reggendo al peso di mie ricchezze, chiedo che me ne sgravi. Fa'che da'tuoi procuratori amministrinsi, colle sostanze tue s'accomunino. Ne fia ch'io caggia nell' indigenza; ma toltemi quelle cose, il cui splendore m'abbaglia, quel tempo, che per le ville e pe' giardini consumasi, all'animo restituirò. Hai tu vigore di età, e signoria già da tant'anni afforzata: noi vecchi amici possiam riposo agognare; e sarà pure tua gloria di aver coloro inalzati al colmo, ch' anche del poco eran paghi.

55. Al che Nerone quasi così rispose. Ch'io tosto replicar possa al tuo studiato discorso, il debbo primieramente a te, che m'insegnasti a spedir le cose non sol previste, ma repentine. Il mio arcavolo Augusto ad Agrippa ed a Mecenate concesse dopo i travagli riposo, ma in quella età che potesse sostener quanto ebbe già loro donato: ne de' suoi doni pur gli spogliò. In guerra e ne' pericoli gli meritarono; perocchè in questi aggirossi la giovinezza d' Augusto. Ne andando

tuae defuissent, in armis agenti. Sed quod praesens conditio poscebat, ratione, consilio, praeceptis pueritiam, dein juventam meam fovisti. Et tua quidem erga me munera, dum vita suppetet, aeterna erunt: quae a me habes, horti, et foenus, et villae, casibus obnoxia sunt; ac licet multa videantur, plerique haudquaquam artibus tuis pares, plura tenuerunt. Pudet referre libertinos, qui ditiores spectantur. Unde etiam rubori mihi est, quod praecipuus caritate, nondum omnes fortuna antecellis.

56. Verum et tibi valida aetas, rebusque et fructui rerum sufficiens: et nos prima imperii spatia ingredimur: nisi forte aut te Vitellio ter Consuli, aut me Claudio postponis. Sed, quantum Volusio longa parsimonia quaesivit, tantum in te mea liberalitas explere non potest. Quin, si qua in parte

lubricum adolescentiae nostrae declinat, revocas ornatumque robur subsidio impensius regis. Non tua moderatio, si reddideris pecuniam; nec quies, si reliqueris Principem; sed mea avaritia, meae crudelitatis metus in ore omnium versabitur. Quod si maxime continentia tua laudetur, non tamen sapienti viro decorum fuerit, unde amico infamiam paret, inde gloriam sibi recipere. His adjicit complexum et oscula, factus natura et consuetudine exercitus, velare odium fallacibus blanditiis. Seneca (qui finis omnium cum dominante sermonum grates agit: sed instituta prioris potentiae commutat:prohibet coetus salutantium: vitat

Squi omnium cum domiorinte sen

a guerra, avresti tu ricusato di brandir l'armi per me. Ma come il presente stato esigeva, tu confortasti con la ragione, col senno, con i precetti la fanciullezza mia, quindi la mia gioventù. E questi uffizj tuoi verso me vivranno in me eternamente. Quanto da me ricevesti, giardini, e rendite, e ville, alla fortuna soggiacciono; e benchè grandi rassembrino, molti, inferiori a' tuoi meriti, maggiori ancora ne ottennero. Vergognomi di nominare i liberti, che in opulenza t'avanzano. Onde ho pur onta, che innanzi a tutti di amore, ancor nol sii di for

tuna.

56. Ma e tu se' di robusta età, ed agli affari e a goderne il merito poderosa; e noi siam dell' imperio nel primo corso; seppure o te a Vitellio tre volte Consolo, o a Claudio me non posponi. Ma quanto la lunga sua parsimonia a Volusio, non può a te la mia liberalità procacciare. Anzi, se punto la nostra lubrica gioventù sdrucciola, tu la reggi, ed il vigore avvivatone, con maggior cuore sostieni. Non tua moderazione, se le ricchezze mi rendi; non tuo riposo, se ti distacchi dal Principe; ma griderassi da tutti, essere mia avarizia, timor di mia crudeltà. Che se la tua continenza principalmente si commendasse, non però si converrebbe ad uom saggio trarre a se gloria onde abbia infamia l'amico. Fini coll'abbracciarlo e baciarlo, fatto dalla natura, e addestrato dall'abitudine a velar l'odio con menzognere carezze. Seneca (quale è il fine d'ogni colloquio co' Dominanti) gli rende

comitantes: rarus per urbem; quasi valetudine infensa, aut sapientiae studiis, domi adtinere

tur.

57. Perculso Seneca, promptum fuit, Rufum Fenium imminuere, Agrippinae amicitiam in eo criminantibus: validiorque in dies Tigellinus, et malas artes, quibus solis pollebat, gratiores ratus, si Principem societate scelerum obstringeret; metus ejus rimatur: compertoque, Plautum et Syllam maxime timeri, Plautum in Asiam, Syllam in Galliam Narbonensem nuper amotos; nobilitatem eorum, et propinquos huic Orientis illi Germaniae exercitus commemorat. Non se, ut Burrum, diversas spes, sed solam incolumitatem Neronis spectare: cui caveri utcumque ab urbanis insidiis praesentia; longinquos motus quonam modo comprimi posse? Erectas Gallias ad nomen Dictatorium, nec minus suspectos Asiae Populos claritudine avi Drusi. Syllam inopem; unde praecipuam audaciam: et simulatorem segnitiae, dum temeritati locum reperiret. Plautum magnis opibus, ne fingere quidem cupidinem otii; sed veterum Romanorum imitamenta praeferre: adsumpta etiam Stoicorum adrogantia, sectaque, quae turbidos, et negotiorum adpetentes faciat. Nec ultra mora. Sylla, sexto die pervectis Massiliam percussoribus, ante metum et rumorem interficitur, cum epulandi caussa discumberet. Relatum caput ejus inlusit Nero, tamquam praematura canitie deforme.

58. Plauto parari necem, non perinde occul

« PreviousContinue »