Page images
PDF
EPUB

C. CORNELII

TACITI

ANNALIUM

I.

LIBER DECIMUSQU ARTUS

Cajo Vipsanio, Fontejo Coss. diu medi

tatum scelus non ultra Nero distulit,vetustate imperii coalita audacia, et flagrantior in dies amore Poppaeae, quae sibi matrimonium, et discidium Octaviae, incolumi Agrippina, haud sperans, crebris criminationibus, aliquando per facetias incusare Principem, et pupillum vocare, qui jussis alienis obnoxius, non modo imperii, sed libertatis etiam indigeret. Cur enim differri nuptias suas? formam scilicet displicere et triumphales avos? An foecunditatem, et verum animum? timeri, ne uxor saltem injurias Patrum, iram populi adversus superbiam, avaritiamque matris, aperiat. Quod si nurum Agrippina non nisi filio infestam ferre posset, reddatur ipsa Othonis conjugio. Ituram quoquo terrarum, ubi audiret potius contumelias Imperatoris, quam viseret, periculis ejus immixta. Haec atque talia, lacrymis et arte adulterae penetrantia, nemo prohibebat; cupientibus cunctis infringi matris potentiam, et cre

ANNALI

DI

C. CORNELIO TACITO

1.

LIBRO QUATTORDICESIMO

Consoli Cajo Vipsanio e Fontejo, non in

dugiò Nerone più oltre la tanto già meditata scelleratezza, cresciutagli col regnar lungo l'audacia, e ogni di più infiammandosi di Poppea, la quale non isperando d'essergli moglie ed il ripudio d'Ottavia, viva Agrippina, con assai spessi rimproveri, talora scherzevolmente,pungeva il Principe, e lo chiamava pupillo, che ligio agli altrui voleri di libertà, non che d' imperio, mancasse. Perchè a qual fine si differiscon sue nozze? Sgradisce forse l'aspetto e gli avi trionfali? o la feconditi e la vera benevolenza ? teme, che moglie almen le ingiurie de' Padri, l'ira del popolo contro l'orgoglio e la tenacità della madre non gli riveli ? Che se Agrippina nuora soffrir non può, se non al figliuolo avversa, restituiscasi essa al matrimonio di Ottone. A qual sia terra trarrebbesi, ove udrebbe, più tosto che contemplare, lonte del Principe, a' rischj suoi mescolata. Queste parole, ch'eran saette per gli artifizj e le

dente nullo usque ad caedem ejus duratura filii odia.

2. Tradit Cluvius, Agrippinam ardore retinendae potentiae eo usque provectam, ut medio diei, cum id temporis Nero per vinum et epulas incalesceret, offerret se saepius temulento comptam, et incesto paratam. Jamque, lasciva oscula et praenuntias flagitii blanditias adnotantibus proximis, Senecam contra muliebres inlecebras subsidium a foemina petivisse: immissamque Acten, libertam quae simul suo periculo, et infamia Neronis anxia, deferret, pervulgatum esse incestum, gloriante matre, nec toleraturos milites profani Principis imperium. Fabius Rusticus, non Agrippinae, sed Neroni cupitum id, memorat, ejusdemque libertae astu disjectum. Sed quae Cluvius, eadem ceteri quoque auctores prodidere, et fama huc inclinat: seu conceperit animo tantum immanitatis Agrippina, seu credibilior novae libidinis meditatio in ea visa est, quae, puellaribus annis, stuprum cum Lepido, spe dominationis, admiserat, pari cupidine usque ad libita Pallantis provoluta, et exercita ad omne flagitium patrui nuptiis.

3. Igitur Nero vitare secretos ejus congressus: abscedentem in hortos, aut Tusculanum vel Antiatem in agrum laudare, quod otium lacesseret. Postremo, ubicumque haberetur, praegravem ratus, interficere constituit: hactenus

lagrime dell'adultera, da niuno si rintuzzavano; bramando tutti depressa l'autorità della madre, niuno però credendo che l' odio trarrebbe il figlio anche a spegnerla.

2. Racconta Cluvio, che l'ardore di conservarsi in grandezza spronò tant' oltre Agrippina, che a mezzo di, quando Nerone di cibo e vino era caldo, gli si offeri sovente, nell' ubriachezza, abbigliata e pronta all'incesto. E già notandone i circostanti i lascivi baci e le carezze foriere della ribalderia, Seneca da una donna alle donnesche lusinghe cercò riparo; e spinse Atte liberta, come affannosa e pel proprio rischio с per l' infamia di lui, a denunziare a Nerone, che già l' incesto era pubblico, se ne gloriava la madre, ne sariano per tollerare i soldati la signoria d'empio principe. Fabio Rustico scrive, che ciò bramasse Nerone, non Agrippina; e per ingegno della liberta medesima se ne stogliesse. Ma gli altri scrittori ancora narran lo stesso che Cluvio, e ciò prevale per fama: o in cuor d'Agrippina nacque tanta bestialità; o più credibile l'idea di nuova libidine parve in lei, che nell' età fanciullesca, per brama di signoria, s'era macchiata con Lepido; per egual brama alle voglie sin di Pallante prostituitasi, e colle nozze del zio asnefattasi ad ogn'infamia.

3. Nerone dunque sfuggivane gli abboccamenti segreti: s'ella a' giardini a Tuscolo, o in villa ad Anzio si ritraeva, la commendava che amasse la solitudine. Venutagli finalmente, dovunque fosse, a fastidio, fissa d'ucciderla, sol consigliandosi, se

consultans, veneno au ferro, vel qua alia vi. Placuitque primo venenum. Sed inter epulas Principis si daretur, referri ad casum non poterat, tali jam Britannici exitio; et ministros tentare arduum videbatur mulieris, usu scelerum adversus insidias intentae: atque ipsa praesumendo remedia munierat corpus. Ferrum et caedes quo nam modo occultaretur, nemo reperiebat ; et ne quis, illi tanto facinori delectus, jussa sperneret, metuebat. Obtulit ingenium Anicetus libertus, classis apud Misenum praefectus, et pueritiae Neronis educator, ac mutuis odiis Agrippinae invisus. Ergo, navem posse componi, docet, cujus pars, ipso in mari per artem soluta, effunderet ignaram. Nihil tam capax fortuitorum, quam mare; et, si naufragio intercepta sit, quem adeo iniquum, ut sceleri adsignet quod venti et fluctus deliquerint? Additurum Principem defunctae templum, et aras, et cetera ostentandae pietati.

4. Placuit sollertia, tempore etiam juta, quando Quinquatruum festos dies apud Bajas frequentabat. Illuc matrem elicit, ferendas parentum iracundias, et placandum animum, dictitans, quo rumorem reconciliationis efficeret, acciperetque Agrippina, facili foeminarum credulitate ad gaudia. Venientem dehinc, obvius in litore, (nam Antio adventabat) excipit manu et complexu; ducitque Baulos. Id villae nomen est, quae, promontorium Misenum inter et Bajanum lacum, flexo mari adluitur. Stabat inter alias navis ornatior, tamquam id quoque honori ma

« PreviousContinue »