Page images
PDF
EPUB

C. CORNELII

TACITI

ANNALIUM

I.

LIBER QUARTUS

Cajo Asinio, Cajo Antistio Coss. nonus

Tiberio annus erat compositae Reipublicae, florentis domus (nam Germanici mortem inter prospera ducebat ), cum repente turbare fortuna coepit, saevire ipse, aut saevientibus vires praebere. Initium et caussa penes Aelium Sejanum, cohortibus Praetoriis Praefectum, cujus de potentia supra memoravi: nunc originem, mores, et quo facinore dominationem raptum ierit, expediam. Genitus Vulsiniis, patre Sejo Strabone, Equite Romano, et prima juventa Cajum Caesarem, divi Augusti nepotem, sectatus, non sine rumore, Apicio diviti et prodigo stuprum veno dedisse: mox Tiberium variis artibus devinxit adeo, ut obscurum adversum alios, sibi uni incautum intectumque efficeret: non tam sollertia (quippe iisdem artibus victus est ), quam Deum ira in rem Romanam, cujus pari exitio viguit, ceciditque. Corpus illi laborum tolerans; animus audax: sui obtegens; in alios

ANNALI

DI

C. CORNELIO TACITO

1.

LIBRO QUARTO

Consoli Cajo Asinio e Cajo Antistio, volgea

per Tiberio il nono anno di racquetata repubblica e di fiorente famiglia, poichè la morte di Germanico aveasi tra le prosperità; quando in un subito si rabbuffò la fortuna; egli prese ad incrudelire, o a darne mano ad altrui. Ne fu principio e cagione Elio Sejano, prefetto de' pretoriani, la cui potenza superiormente adombrai: l'origin ora, i costumi, e con quale scelleratezza tentò rapire la signoria, narrerò. Nato in Bolsena, di Sejo Strabone cavalier romano, corteggiò nella prima gioventù sua Cajo Cesare, nipote del divo Augusto, non senza grido di aver venduto il suo corpo al ricco e prodigo Apicio: poscia con varie arti così Tiberio si guadagnò, che, bujo a tutti, lo rese incauto ed aperto soltanto a sè, non tanto per accortezza ( chè d'accortezza fu vinto ) quanto per ira degli Dei contro Roma, a cui rovina egualmente e crebbe e precipitò. Forte a durar fatiche; d'animo ardito; occultator di sè stesso diffamatore d'altrui; adulatore, quanto superbo;

criminator: juxta adulatio et superbia; palam compositus pudor; intus summa apiscendi libido; ejusque caussa modo largitio et luxus, saepius industria ac vigilantia, haud minus noxiae, quotiens parando regno finguntur.

2. Vim Praefecturae, modicum antea, intendit, dispersas per urbem cohortes una in castra conducendo; ut simul imperia acciperent, numeroque et robore et visu inter se, fiducia ipsis, in ceteros metus crederetur. Praetendebat, lascivire militem diductum: si quid subitum ingruat, majore auxilio pariter subveniri: et severius acturos, si vallum statuatur procul urbis inlecebris. Ut perfecta sunt castra, inrepere paullatim militares animos, adeundo, appellando: simul Centuriones ac Tribunos ipse deligere. Neque Senatorio ambitu abstinebat, clientes suos honoribus aut provinciis ornando, facili Tiberio, atque ita prono, ut socium laborum, non modo in sermonibus, sed apud Patres et Populum celebraret, colique per theatra et fora effigies ejus, interque principia legionum sineret.

3. Ceterum plena Caesarum domus, juvenis filius, nepotes adulti, moram cupitis adferebant: et, quia vi tot simul corripere intutum, dolus intervalla scelerum poscebat. Placuit tamen occultior via, et a Druso incipere, in quem recenti ira ferebatur. Nam Drusus, impatiens aemuli, et animo commotior, orto forte jurgio, intenderat Sejano manus, et contra tendentis os ver

composto il viso a modestia; cuore ardentissimo di signoria; per lo qual fine or fasto e liberalità, più spesso industria e vigilanza adoprava; arti non men nocevoli ove a regnare cospirino.

2. Il poter della prefettura, tenue da prima, egli accrebbe, in un quartiere accogliendo le squadre sparte per la città, perchè unite tenesser gli ordini, e col vedersi di numero e di vigore cresciute animo in esse, timor negli altri s'ingenerasse. Allegava, che separata insolentisce la truppa; ad ogn' improvviso incendio, v' ha maggior forza a comprimerlo; e più terrebbesi in freno, se a campo tengasi lungi da' vezzi della città. Compiuto appena il quartiere, a poco a poco guadagnasi gli animi de' soldati, visitandoli, careggiandoli, scegliendo insieme egli stesso e centurioni e tribuni. Nè si asteneva dal maneggiarsi in Senato col decorarne i fautori suoi di magistrati e governi; prestandoglisi Tiberio con tanto affetto, che non solo nel conversare, ma innanzi a'Padri ed al popolo,de' suoi travagli compagno lo celebrava; e permetteva che fossero le sue statue e ne'teatri e ne' fori, e fra gl' Iddii degli eserciti venerate.

3. Ma la casa piena di Cesari, un figlio giovane, nipoti adulti, ne intrattenevan le brame. E perch'era pericoloso abbatter tanti in un colpo, chiedea la frode intervalli di scelleraggini. Piacquegli trama occulta e cominciarsi da Druso, contro cui era acceso di fresco sdegno. Perocchè Druso, il cui animo ardente non tollerava competitore, venuti fra loro a rissa, scagliossi in viso a Sejano, e

beraverat. Igitur cuncta tentanti promptissimum visum, ad uxorem ejus Liviam convertere: quae soror Germanici, formae initio aetatis indecorae, mox pulchritudine praecellebat. Hanc, ut amore incensus, adulterio pellexit: et, postquam primi flagitii potitus est neque femina, amissa pudicitia, alia abnuerit ), ad conjugii spem, consortium regni, et necem mariti impulit. Atque illa, cui avunculus Augustus, socer Tiberius, ex Druso liberi, seque ac majores et posteros municipali adultero foedabat; ut, pro honestis et praesentibus, flagitiosa et incerta expectaret. Sumitur in conscientiam Eudemus, amicus ac medicus Liviae, specie artis frequens secretis. Pellit domo Sejanus uxorem Apicatam, ex qua tres liberos genuerat, ne pellici suspectaretur. Sed magnitudo facinoris metum, prolationes, diversa interdum consilia adferebat.

4. Interim anni principio Drusus, ex Germanici liberis, togam virilem sumpsit ; quaeque fratri ejus Neroni decreverat Senatus, repetita. Addidit orationem Caesar multa cum laude filii sui,quod patria benevolentia in fratris liberos foret. Nam Drusus (quamquam arduum sit eodem loci potentiam et concordiam esse) aequus adolescentibus, aut certe non adversus habebatur. Exin vetus et saepe simulatum proficiscendi in provincias consilium refertur. Multitudinem veteranorum praetexebat Imperator, et delectibus, supplendos exercitus. Nam voluntarium militem:

« PreviousContinue »