Page images
PDF
EPUB

821.108
M:86

V. 2:2 MeR-iler

ALTENGLISCHE SPRACHPROBEN

NEBST EINEM WÖRTERBUCHE

HERAUSGEGEBEN

VON

EDUARD MÄTZNER UND HUGO BIELING.

ZWEITER BAND: WÖRTERBUCH.

ZWÖLFTE LIEFERUNG.

ANFORD LIBRARY

BERLIN

WEIDMANNSCHE BUCHHANDLUNG.

1896.

Des dahingegangenen Freundes wiederholt ausgesprochenem Wunsche gemäss, und doch anders als ursprünglich geplant, trägt dieses Heft unser beider Namen. Es war Eduard Mätzners Absicht, vorläufig auf diese Weise, ausführlicher bei der Vollendung der dritten Abteilung meiner Mitarbeit Erwähnung zu thun. Es sollte anders kommen. Mätzner beschloss seine verdienstvolle Thätigkeit für das Altenglische Wörterbuch mit marchen, grenzen; von da an bin ich allein verantwortlich. Ueber meine bisherige Mitarbeit an dem Werke, vom Buchstaben Fan, habe ich mich in dem Nachrufe geäussert, den ich Mätzner in den Engl. Stud. XVII. 3 gewidmet. Die hinterlassenen Bemerkungen Mätzners konnten Dank der Freundlichkeit seiner Witwe benutzt werden. Sie bestehen, was den Buchstaben M anbelangt, ausser einigen Auszügen vornehmlich aus beachtenswerten Stellen, die bei der Arbeit niedergeschrieben sind. Dagegen konnte leider, trotz aller Bemühungen, an denen auch Julius Zupitza noch sich lebhaft betheiligte, der betreffende Teil von Mätzners reicher Bibliothek nicht erhalten bleiben und ist in alle Winde zerstreut zum Teil geradezu verschleudert worden. Die Königl. Bibliothek, die Bibliothek des Städt. Sophien-Realgymnasiums und in letzter Zeit, durch das freundliche Entgegenkommen von Aloys Brandl, auch die neuerdings wesentlich erweiterte Bibliothek des Berl. Engl. Seminars traten in die Lücke. Hoffentlich gelingt es mir, dieses wohl bedeutendste Werk des dahingeschiedenen älteren Freundes in seinem Sinne und den Fachgenossen zu Dank der Vollendung entgegen zu führen.

[merged small][merged small][ocr errors]

among hys men ybrost, And he hymsulf deol ynou & sorwe made also. R. OF GL. p. 381. There he made the expositioun of dremes. MAUND. p. 44. Of arte he had pe maistrie he mad a coruen king. LANGT. p. 336. Robert mad his fest. p. 337. Pe wundes pat hie on him makeden, ben þe manifeald synnes. OEH. II. 33. Do þe þe weie makeden biforen him, bien folkes lorpeawes. II. 91. Þa makeden heo hus. LA. I. 82. Stal fiht heo makeden. I. 27. The webbes ant the fullaris assembleden hem alle, ant makeden huere consail. PoL. S. p. 188. Wið Putifar.. He maden swide bigetel forward. G. A. EX. 1991. Alle pis mirpe pay maden to be mete tyme. GAW. 71.

p. pr. Sche saw be hert & pe hinde lye collynge in fere Makende pe most ioye pat man mizt deuise. WILL. 2984.

p. p. Þis dai haueð ure drihten maked, to gladien and to blissen us. OEH. II. 93. Egipte folc aued him waked XL. nigt, and feste maked. G. A. Ex. 2469. Mi bord is maked. OEH. II. 93. Nime we þenne geme zif ure procession bi maked after ure helendes procession. II. 9. Hise liche was spicelike maked. G. A. Ex. 2515. Da songes pa we nu singed beod blisfulle, for heo bod makede of þere heouenliche blisse pe us wes iopenad on pisse timan. OEH. p. 125. Sunnendei weren engles makede of godes mude. p. 139. Lef, lanhure, tu sest, miracles pe bed maked jet. LEG. ST. KATH. 1074. Alle maner of menstracye maked was sone. WILL. 1951. Ilk kinnes ¡erf and wrim and der Was mad of erde. G. A. Ex. 183. Middelerd for mon wes mad. LYR. P. p. 24. Heo hath a mete myddel smal, Body ont brest wel mad al. p. 36. Alle buen false that bueth mad bothe of fleyshe ant felle. p. 94. Swiche meting was neuer made. TRISTR. 1, 17. A tresoun ther was made. 1, 32. Undirstonde jee, that that Babyloyne.. where that the Soudan duellethe, is not that gret Babyloyne, where the dyversitee of langages was first made for vengeance, by the myracle of God, when the grete tour of Babel was begonnen to ben made. MAUND. p. 40.

2. machen, mit einem Objekte nebst prädikativem Adjektiv oder Particip.

inf. He pet haued pet horshus to witene, scal per per hit is ful, makien hit clene. OEH. p. 85. Pe shadewe hire tached hwu hie mai hire selven wenlukest makien. II. 29. Mones unmichte, he noðeles nom upon him seluen, us for to sauuen & makien us stronge purh his unstrengde. LEG. ST. KATH. 1022. Ich. . wulle.. makien inc riche. Laz. I. 239. Ich wulle. Oswy per makien armest alre kingen. III. 269. Alle pe pinges. . þat eauer muhen maken ani mon luuewurði to oder. OEH. p. 269. He bihet to meden ham wið swide hehe mede & maken hehest. LEG. ST. KATH. 416. Þi deboneirschipe mai make pe eihwer luued. OEH. p. 275. Al pe menske puhte for pe luue of me, þat tu mihtes wið þat spatel, þat swa biclarted ti leor, wasche mi sawle, and make hit hwit and schene. p. 279. Wo so by kyng Wyllames day slou hert oper Sprachproben II. 3.

|

hynde, Me ssolde pulte oute bope hys.eye,& make hym pur blynd. R. OF GL. p. 376.

imperat. Ofure sunne make us clene. OEH. p. 63. Make me wið þine sone isauzt. II. 256. Make me worthi come to the. LYR. P. p. 75. Kerued eowre spere longe & makiet heom scorte & stronge. LA. 1.250. Makeð rihte godes peões. OEH. II. 131. Makes you merie. WILL. 4933.

præs. Feire uleð þi muð, & murie þu makest hit. LEG. ST. KATH. 1496. Thu.. makest thine song so unwrth. O. A. N. 339. Mi serewe thou makest newe. LYR. P. p. 91. Esteliche eten and drinken makeð þe man fair. OEH. II. 31. De sunne swideð al his fligt, and oc it maked his egen brigt. BEST. 70. Summe gold and gersum and ahte of his worlde makes luued and heried. OEH. p. 269. Pus per four [sc. favor of pe folk and fayrnes And fervor of thoght and riches] lettes his insight, þat he knaws noght him selfe right, And mas his hertful hawtayne. HAMP. 253. conj. Ich de biseche.. pet tu me makie cleane wiðuten and eke wiðinnen. OEH. p. 195. Bidde we nu pe holigost þat he make us wallende of sode luue, and clene of alle sinnes. II. 119.

Þe witeza het pet we sculde makien his stizes; penne make we ham rihte, zef we haldet his beode. OEH. p. 7. Gif we don ure gode dedes for to hauen pis weorldes selde oðer mannes hereword to mede, penne make we godes weies wronge. II. 131. Four thynges I find pat mase a mans wytt ofte blynd. НAMP. 241.

præter. Se hlaford . . macede hine wel blide. OEH. p. 233. He hem makede fundie on worde. II. 117. Al þat lond heo makeden west. LA3. II. 16. In huse, in drinc, in metes, in bed, It [sc. froskes] cropen and maden hem fordred. G. A. Ex. 2973.

p. pr. Þei don azenst þe charite for loue of here owne worschipe or wynnynge and blasphemen azenst god, makynge hem self as witti as pe holy gost. WYCL. W. hith. unpr. p. 17.

p. p. Ure louerd stod among his diciples, and bed hem frið and sehtnesse, frið, for þat he hadde maked hem fre of pe deules pralsipe. OEH. II. 101. Such mon have ich lend my cloth, That hath maked me ful wroth Er hit come azeyn. REL. ANT. I. 113. Ierusalem is cleped soo [siht?] of sahtnesse, and bitocneð holie chirche per bileffulle men inne bed sete, þenne prest Cristes proweinge minegeð. . and permide bitocneð þat ure drihten is purch pe holie loc wið bileffulle men maked sehte. OEH. II. 91. Hire handclodes and hire bordcloões [sc. ben] makede wite. II. 163. Like am I made to pellicane of annesse. Ps. 101, 7.

3. machen zu etwas, mit einem Objekte und einem prädikativen Substantiv.

a. inf. Ich wulle pe makien riche mon. LA3. II. 82. Heo hine wolden maken duc. I. 16. Pre fan fihten azaines me. . þe werld, mi flesch, pe deouel þe werld to make me pewe, mi fles, to make me hore. OEH. p. 275 sq. Ic wole zou make Manfischers. ST. ANDREW 5.

præs. Alle pine ureondes pu makest riche kinges. OEH. p. 193. Wit, pe husbonde, godes cunestable, cleoped Warschipe forð ant makið

277969

21

hire durewart. p. 247. Þus pe treitre of helle make him treowe readesmon. ANCR. R. p. 224. præter. Ich.. makede him mi leofmon. LEG. ST. KATH. 482. Þu mades al pis werld . . and makedes me lauedi ouer alle pine schaftes. OEH. p. 271. He makede him fleme pere he hadde er louerd iben. II. 61. He makede him chanceler. BEK. 183. Heo.. makede hir quene of al pe March. ST. KENELM 201. His steward he him makede anon. PILATE 98. Pis holy man seint Swipin bischop hi makede pere. ST. SWITHIN 35. pe abbot & pe couent bo Louep Maryn, pe zonge monk, so pat hue him putten to baylye, ant maden him maister of panetrie. MARINA 79.

--

p. p. A Ihesu. . þat swa muchel luuedes me pat tu deides for luue of me.. and ti spuse haues maked me. OEH. p. 287. He hadde maked Adam louerd ouer pis middelherd. II. 59. Im Passiv erscheint statt des doppelten Akkusativ ein doppelter Nominativ: pu were maked, maiden, godes moder. p. 189. Godess Word iss makedd flash. ORM. 19201. Of euerilc ougt, of euerilc sed Was erde mad moder of sped. G. A. Ex. 121.

B. An die Stelle des prädikativen Akkusativ tritt auch ein Hauptwort mit der Präposition to, wie schon im Angelsächsischen God .. macað hine to lauerde. OEH. p. 113. Þe lichame pe sholde ben þe soule hihtliche bure, makeð hire to ateliche quarterne. II. 213. Talewise men be speches driuen and maken wrong to rihte, and riht to wronge. II. 193. Superbia, pet is on englisc, modinesse. Heo is ord and ende of alle uuele, heo macode englas to ateliche deoflan. OEH. p. 103. Nomen pene cniht Brutun & makeden hine to duke. LA. I. 18. Heo makeden to kinge Cadwan pene kene. III. 203.

7. Statt des Objektsakkusativ findet sich auch of mit seinem Kasus: He scholde the preost take, And desordeyni him of his ordre, and a lewed man of him make. BEK. 377. Pe mihte of meidenhad þat makeð of eorðlich mon & wummon heouene engel. HALI MEID. p. 11 sq. Hi.. makep ofte of pe gauel principale dette. AYENB. p. 35. conj. King þat we makien of Brute ure lauerde. LA3. I. 41.

Leuedi, þu bere bat beste child þat euer wes ibore, Of pe he makede his moder. O.E. MISCELL. p. 38. Prude.. makede of heh engel eatelukest deouel. HALI MEID. p. 41.

4. lassen, veranlassen, bewirken. a. mit dem Akkusativ oder ohne denselben und dem reinen Infinitiv: Sum he is abuten to makien uleon monne uroure, pet heo ualled ine deadlich sor, þet is, accidie. ANCR. R. p. 224. Hi ne mişte hire a fot awinne Ne make hire icche anne fot. ST. LUCY 105. Ine zizpe of leuedys and of maydynes pet sseweb ham uayre ydist, pet ofte hy sseawep and diztep ham be more quaynteliche and be more honesteliche uor te make musi pe foles to ham. AYENB. p. 47. We shule flo the Conyng, & make roste his loyne. POL. S. p. 191.

Gif hit itit pet pu brekest godes heste . . pu scalt gon to scrifte and pinian pine licome

[ocr errors]

pe hit pe makeð don. OEH. p. 21. Swa makeð be halie gast pe mon bihalden up to houene. p. 159. De fur þe he embe speked is pe hete þe atent on mannes heorte, pe maked him his sinnes swide bimurnen. II. 111. Ydelnesse makeð cnihte forleosen his irihte. Laz. II. 625. Þe gost of fornicacion.. makep uerst come pe poztes and pe likinges. AYENB. p. 46. Pet [sc. de vtire riwle] makeð festen, wakien, kold & here werien. ANCR. R. p. 6. Feirnesse and lufsum neb, flesch hwit under schrud makes moni mon beo luued te rader and te mare. OEH. p. 269.

Sunnedei aras ure drihten from dede to liue, and makede arisen mid him alle pa pet him efden er ihersumed. OEH. p. 141. Also of pe holi monne pet he makede kumen hom to dealen his feder chetel to neodfule & to poure. ANCR. R. p. 224. Kyng Wyllam adauntede þat folc of Walys, And made hem bere hym truage. R. or GL. p. 372.

3. mit dem von to (te, vorte) begleiteten Infinitiv: Euch an is al mihti to don al þat he wule, ze, makie to cwakien heouene ba ant eorde wið his an finger. OEH. p. 265. Nu shalt þu .. maken him to forlesen his aihte. II. 29. Nu bihalt te alde feond. . & schoteð niht & dai hise earewen.. toward tin heorte to wundi pe wið wac wil & makien to fallen. HALI MEID. p. 15. Hei! hwuch wis read of se cointe Keiser, makie se monie clerkes to cumen. LEG. ST. KATH. 579.

Pulli poht makeð mon te fleon alle unpeawes. OEH. p. 267. Þat is pe deuel. He makeð þe unbile fulle man to leuen swilche wigeles. II. 11. Dat sixte [sc. werc of pesternesse] is, þat man egged his negebure to done or to speken him harm oder same, and haueð nið elch wið oðer, and makeð him to forlese his aihte. II. 13. Thi suete body totoren y se, Hit maketh heorte to smerte me. LYR. P. p. 70. Kinde makes sibbe frend euchan to luuen oder. OEH. p. 269. gederunge inwið þe of fleschliche pohtes pat.. egged pe to brudlac & to weres cluppinge & maken pe to penchen hwuch delit were prin. HALI MEID. p. 3.

Pe

Summe of ou pet he makede summe cherre to wenen pet hit were uikelunge if heo speke ueire. ANCR. R. p. 224. Of pen oder holie monne pet he makede uorte ileuen pet he was engel. ib. Ich wole bet pat ze hire ouercome mid resouns a somme wise, pan we hire mid strenzpe makede to do sacrefise. ST. KATH. 81.

7. mit einem Objektsatze mit þat: Ɖus deuel eggeð ælch man on his herte, and macað pat he wule do þat he him to teihte. OEH. II. 31. Swo pe holi gost teo pe mannes luue to heuene, and makeð þat him longeð [longed Ms.] swiðe bider. II. 151. Panne he [sc. pe werse] makeð pat pe hodede lat his chireche stonde wiðuten tide. II. 215. He, purh his milce & godlec, of his grace makeð ham pha beon eche buten ende. LEG. ST. KATH. 297.

Purh pis tacne makede Moyses pet det weter of Egipte wes lide and swete pan folce of Israel. ОЕН. р. 129.

makiere s. factor, creator s. makere.

makinge etc. s. ags. macung, factio.

1. Machen; vgl. makien 1: pe ilke comp touore god mid ydele honden, pet comp him to bidde wypoute makiynge of present to god of guode workes. AYENB. p. 218. He [sc. Salomon] began to edifie the temple, whiche was in makenge (= im Bau) by VII yere. TREVISA III.13 Harl.

Machen mit folgendem redy, eig. Fertigmachen, Bereitmachen, vom Rüsttage der Juden; vgl. makien 2: Forsoth it was the makinge redy, or evyn of pask, as the sixte our, or mydday. WYCL. JOHN 19, 14 Oxf. Therfore there, for the makynge redy of Jewis, for the graue was ny, thei puttiden Ihesu. ib. 42.

2. Schöpfung und das Geschöpf selbst, gleich dem lat. creatura: Hi.. pet witep pet pet body of man is pe meste poure makynge and be vileste pet is, and þe spirit of man is pe zaule, and ys be nobleste ping an þe hezeste sseppe pet may by. AYENB. p. 92.

3. Dichtung, wie das gr. оinois: Meruel e not of pis makyng, y me excuse, hit is not I. 0. E. MISCELL. p. 222. Go, litel boke.. But litel book, no makynge thow nenvye, But subgit be to alle poesie, And kysse the steppes.. Of Virgile, Ovyde, Omer, Lucan, and Stace. CH. Tr. a. Cr. 5, 1800-6.

makirelle s. s. makerel.

makli adv. sch. makly. vgl. mak adj. leicht. Makly, or esyly, faciliter. PR. P. p. 322. makrel, makrelle s. s. makerel. maculacion s. lat. maculatio, neue. maculation. Befleckung, Flecken.

If he be gylty, sum maculacion Pleyn in his face xal shewe it owth. Cov. MYST. p. 138.

maculate adj. lat. p. p. maculatus, sp. pg. maculado, neue. maculate. befleckt, besudelt.

Departe thou thenne fro this londe maculate and full of fylthe and ordure. CAXTON'S ENEYDOS 1490. p. 20.

maculate v. vom lat. maculare, neue. maculate. beflecken, besudeln.

For the deth & hir innocente blood whiche maculate[d] & bysprange all theym that stode by, she extyrped all thynges sinystre. CAXTON'S ENEYDOS p. 35.

macule s. fr. macule, lat. sp. pg. it. macula, neue. macule. Flecken, Makel.

The throte quycke and without spotte or macule. CAXTON'S ENEYDOS p. 113.

mace, mase s. afr. mace, mache, masse, pr. massa, maça, sp. pg. maza, it. mazza, mlat. massa, nach DIEZ von dem für das lat. Diminutiv mateola vorauszusetzenden matea, wie place von platea, neue. mace. Keule, Kolben.

Po heo were porzout ymengd with swerdes & with mace, Myd axe & mid aules, so muche folk in pat place Me slow. R. OF GL. p. 48. Þe jeant, po he sey hym come, bygan ys mace adrawe, pat tueye stalwarde men ne ssolde not enes wawe. p. 207. The tothre they slewe to deth harde, With fuyr brennyng and with sweord, With ax, and mace, and speris ord. ALIS. 1899. A mace he gan vp lift. ARTH. A. MERL. 8978. They opened the cheste, and fonde right nought

[ocr errors][ocr errors]
[blocks in formation]

Hys mase he toke in hys honde tho, That was made of yoten bras. RICH. C. DE L. 370. Hec clava, mase. WR. Voc. p. 195. A mase. p. 263. auffällig: A mese. p. 237. A mase, clava. CATH. ANGL. p. 229.

mace s. it. mace, afr. nfr. macis, sp. macis, macias, pg. macis, etwa vom lat. macis, dem Namen eines Gewürzes; das alte. maces, macys entspricht nicht der afr. Singularform, scheint vielmehr überall die Mehrzahl von mace zu sein; neue. mace. Muskatblüthe, der zerschlitzte safrangelbe Samenmantel, welcher die Muskatnuss umgiebt, ein beliebtes Gewürz, auch als Heilmittel verwendet.

Theo gilofre, quybibe and mace, Gynger, comyn gaven odour grace. ALIS. 6796. Hec masia, a mace. PR. P. p. 227. Mace, macia, species est. CATH. ANGL. p. 224. Mace, spyce, mace, PALSGR. Macys, spyce, macie in plur. PR. P. p. 319. Pe siouns bep al sedewale, Trie maces bep þe flure. Coк. 74. Take canel, clowes, maces. Two Соок. B. p. 6. Caste perto sugre, safroun & salt, maces, gelofres, an galyngale. p. 15. Do perto pouder gynger, canelle, macez, quybibez. p. 46. Caste perto pouder pepyr, canel, clowys, an macys. p. 8. Fors hit with clowes or macys gode. LIB. C. C. p. 13.

macer s. mlat. masserius, qui massam seu clavam fert, afr. massier, it. mazziere, sp. macero, pg. maceiro, sch. macer, masser, masar, neue. macer. Stabträger, Büttel.

Meires and maceres, that menes ben bitwene pe kyng and þe comune, to kepe pe lawes, To punyschen on pillories and pynynge stoles. P. PL. Text B. pass. III. 76.

mache s. par, conjux s. macche.

machun s. lapicida, cæmentarius s. mason,

masoun.

mad, maad, made, madd, madde, med, medd, medde adj. ags. ge-mæd, amens, ge-maad, vecors [OLDEST ENGL. TEXTS ed. Sweet p. 105], alts. ge-med, ahd. gi-meit, gth. ga-maids, debilis, neue. mad. wahnwitzig, ausser sich,

thöricht.

I tholede the, and dude as mad, To be maister, and I thi slave. BODY A. S. 199. With longing y am lad, On molde y waxe mad, A maide marreth me. LYR. P. p. 29. Sone sche bicom al mad, And wex bope pale and grene. Gregorleg. 751. For angel sight þai fell dun mad. CURS. MUNDI 11723 COTT. Me þynk þe put in a mad porpose. ALLIT. P. 1, 267. pow Medea so mad, what myndes had pou pen? DESTR. OF TROY 736. Ther he satte yn hys sete, Maad as he were. LYB. DISC. 2000. He ferde as man that were made. SEVEN SAG. 2091. Maria, quarfor es pou madd? Es pe na nede to be radd. CURS. MUNDI 10851 COTT. Quarfor in mode he wex al madd; þe angel bad

[ocr errors]
« PreviousContinue »