Nunquid nos agimus causas? civilia jura
Novimus? aut ullo strepitu fora vestra movemus?
Luctantur pauca; comedunt coliphia paucæ.
Vos lanam trahitis, calathisque peracta refertis
Vellera vos tenui prægnantem stamine fusum
Penelope meliùs, leviùs torquetis Arachne,
Horrida quale facit residens in codice pellex.
Notum est, cur solo tabulas impleverit Hister
Liberto; dederit vivus cur multa puellæ.
Dives erit, magno quæ dormit tertia lecto.
Tu nube, atque tace: donant arcana cylindros.
De nobis post hæc tristis sententia fertur:
Dat veniam corvis, vexat censura columbas.

Fugerunt trepidi vera ac manifesta canentem
Stoïcidæ. Quid enim falsi Lauronia? Sed quid
Non facient alii, quum tu multicia sumas,
Cretice, et hanc vestem populo mirante perores
In Proculas, et Pollitas? Est mocha Labulla:
Damnetur, si vis, etiam Carfinia: talem
Non sumet damnata togam. Sed Julius ardet,
Estuo. Nudus agas! Minùs est insania turpis.
En habitum, quo te leges ac jura ferentem
Vulneribus crudis populus modò victor, et illud
Montanum positis audiret vulgus aratris.
Quid non proclames, in corpore judicis ista

Si videas? Quæro, an deceant multicia testem?
Acer, et indomitus, libertatisque magister,

60

Cretice, perluces. Dedit hanc contagio labem,

Et dabit in plures; sicut grex totus in agris
Unius scabie cadit et porrigine porci,
Uvaque conspectâ livorem ducit ab uvâ.

Fodius hoc aliquid quandoque audebis amictu.
Nemo repentè fuit turpissimus. Accipient te
Paulatim, qui longa domi redimicula sumunt
Frontibus, et toto posuêre monilia collo,
Atque Bonam teneræ placant abdomine porcæ,
Et magno cratere, Deam. Sed more sinistro
Exagitata procul non intrat fœmina limen.
Solis ara Deæ maribus patet. Ite profana!
Clamatur nullo gemit hîc tibicina cornu.
Talia secretâ coluerunt Orgia tædâ
Cecropiam soliti Baptæ lassare Cotytto.
Ille supercilium madidâ fuligine tactum
Obliquâ producit acu, pingitque trementes

65

70

75

Attollens oculos: vitreo bibit ille Priapo,
Reticulumque comis auratum ingentibus implet,
Cærulea indutus scutulata, aut galbana rasa,
Et per Junonem domini jurante ministro.
Ille tenet speculum, pathici gestamen Othonis,
Actoris Aurunci spolium, quo se ille videbat
Armatum, quum jam tolli vexilla juberet.

Res memoranda novis annalibus, atque recenti
Historiâ, speculum civilis sarcina belli.
Nimirum summi ducis est occidere Galbam,
Et curare cutem; summi constantia civis
Bebriaci campo spolium affectare Palatî,
Et pressum in faciem digitis extendere panem :
Quod nec in Assyrio pharetrata Semiramis orbe,
Mosta nec Actiacâ fecit Cleopatra carinâ.
Hic nullus verbis pudor, aut reverentia mensæ.
Hic turpis Cybeles et fractâ voce loquendi
Libertas, et crine senex fanaticus albo

Sacrorum antistes, rarum ac memorabile magni
Gutturis exemplum, conducendusque magister.

Quid tamen exspectant, Phrygio quos tempus erat jam
More supervacuam cultris abrumpere carnem ?
Quadringenta dedit Gracchus sestertia, dotem

100

Cornicini; sive hic recto cantaverat ære.

Signatæ tabulæ: dictum Feliciter! ingens

Cœna sedet gremio jacuit nova nupta mariti.

O proceres, censore opus est an haruspice nobis?
Scilicet horreres, majoraque monstra putares,
Si mulier vitulum vel si bos ederet agnuin?
Segmenta, et longos habitus, et flammea sumit,
Arcano qui sacra ferens nutantia loro
Sudavit clypeis ancilibus. O pater Urbis,
Unde nefas tantum Latiis pastoribus? unde
Hæc tetigit, Gradive, tuos urtica nepotes?
Traditur ecce viro clarus genere atque opibus vir :
Nec galeam quassas, nec terram cuspide pulsas,
Nec quereris patri? Vade ergò, et cede severi
Jugeribus campi, quem negligis! Officium cras
Primo sole mihi peragendum in valle Quirini.
Quæ causa officii? Quid quæris? Nubit amicus,
Nec multos adhibet. Liceat modò vivere; fient,
Fient ista palàm, cupient et in acta referri.
Interea tormentum ingens nubentibus hæret,

105

110

115

120

Quòd nequeunt parere, et partu retinere maritos.

Sed melius, quòd nil animis in corpora juris
Natura indulget. Steriles moriuntur, et illis
Turgida non prodest condità pyxide Lyde,
Nec prodest agili palmas præbere Luperco.

Vicit et hoc monstrum tunicati fuscina Gracchi,
Lustravitque fugâ mediam gladiator arenam,
Et Capitolinis generosior, et Marcellis,

125

Et Catulis, Paulique minoribus, et Fabiis, et

Omnibus ad podium spectantibus. His licet ipsum

130

Admoveas, cujus tunc munere retia misit.

Esse aliquid Manes, et subterranea regna,

Et contum, et Stygio ranas in gurgite nigras,
Atque unâ transire vadum tot millia cymbâ,
Nec pueri credunt, nisi qui nondum ære lavantur.
Sed tu vera puta. Curius quid sentit, et ambo
Scipiada? quid Fabricius, manesque Camilli?
Quid Cremeræ legio, et Cannis consumpta juventus,
Tot bellorum animæ, quoties hinc talis ad illos

135

Umbra venit? Cuperent lustrari, si qua darentur

140

Sulfura cum tædis, et si foret humida laurus.

Illuc, heu! miseri traducimur. Arma quidem ultra

Littora Juvernæ promovimus, et modò captas

Orcadas, ac minimâ contentos nocte Britannos:
Sed quæ nunc populi fiunt victoris in urbe,
Non faciunt illi, quos vicimus.—

145

SATIRA III.

QUAMVIS digressu veteris confusus amici,

Laudo tamen, vacuis quòd sedem figere Cumis a
Destinet, atque unum civem donare Sibyllæ.
Janua Baiarum est, et gratum littus amœni

Secessûs. Ego vel Prochytam præpono Suburæ.
Nam quid tam miserum, tam solum vidimus, ut non
Deterius credas horrere incendia, lapsus
Tectorum assiduos, ac mille pericula sævæ
Urbis, et Augusto recitantes mense poëtas?
Sed dum tota domus rhedâ componitur unâ,
Substitit ad veteres arcus madidamque Capenam.
Hic, ubi nocturnæ Numa constituebat amicæ,
Nunc sacri fontis nemus et delubra locantur
Judæis, quorum cophinus fœnumque supellex,

5

10

↓

SATIRA III.

(Omnis enim populo mercedem pendere jussa est
Arbor, et ejectis mendicat silva Camoenis)
In vallem Egeria descendimus, et speluncas
Dissimiles veris. Quantò præstantius esset
Numen aquæ, viridi si mărgine clauderet undas
Herba, nec ingenuum violarent marmora tophum ?
Hic tunc Umbricius, Quando artibus, inquit, honestis
Nullus in Urbe locus, nulla emolumenta laborum,
Res hodie minor est, herè quàm fuit, atque eadem cras
Deteret exiguis aliquid proponimus illuc

20

Ire, fatigatas ubi Dædalus exuit alas,

25

Dum nova canities, dum prima et recta senectus,

Dum superest Lachesi, quod torqueat, et pedibus me
Porto meis, nullo dextram subeunte bacillo.
Cedamus patriâ: vivant Artorius istîc

Et Catulus: maneant, qui nigrum in candida vertunt,

30

Quis facile est ædem conducere, flumina, portus,

Siccandam eluviem, portandum ad busta cadaver,
Et præbere caput dominâ venale sub hastâ.
Quondam hi cornicines, et municipalis arenæ
Perpetui comites, notæque per oppida buccæ,
Munera nunc edunt, et verso pollice vulgi

35

Quem libet occidunt populariter: inde reversi

Conducunt foricas; et cur non omnia? quum sint,

Quales ex humili magna ad fastigia rerum

Extollit, quoties voluit Fortuna jocari.

40

Quid Romæ faciam? mentiri nescio: librum,
Si malus est, nequeo laudare et poscere: motus
Astrorum ignoro: funus promittere patris

Nec volo, nec possum: ranarum viscera nunquam
Inspexi. Ferre ad nuptam, quæ mittit adulter,
Quæ mandat, nôrunt alii: me nemo ministro
Fur erit, atque ideo nulli comes exeo, tanquam
Mancus, et exstinctæ corpus non utile dextræ.
Quis nunc diligitur, nisi conscius, et cui fervens
Estuat occultis animus, semperque tacendis?
Nil tibi se debere putat, nil conferet unquam,
Participem qui te secreti fecit honesti.

Carus erit Verri, qui Verrem tempore, quo vult,
Accusare potest. Tanti tibi non sit opaci

Omnis arena Tagi, quodque in mare volvitur aurum,
Ut somno careas, ponendaque præmia sumas
Tristis, et a magno semper timearis amico.

Quæ nunc divitibus gens acceptissima nostris,

45

50

55

Et quos præcipuè fugiam, properabo fateri,
Nec pudor obstabit. Non possum ferre, Quirites,
Græcam urbem: quamvis quota portio fæcis Achæi?
Jam pridem Syrus in Tiberim defluxit Orontes,
Et linguam, et mores, et cum tibicine chordas
Obliquas, nec non gentilia tympana secum
SVexit, et ad Circum jussas prostare puellas.
Ite, quibus grata est pictâ lupa barbara mitrâ.
Rusticus ille tuus sumit trechedipna, Quirine, M.
Et ceromatico fert niceteria collo.

Hic altâ Sicyone, ast hic Amydone relictâ,

Hic Andro, ille Samo, hic Trallibus, aut Alabandis,
Esquilias dictumque petunt a vimine collem,
Viscera magnarum domuum dominique futuri.
Ingenium velox, audacia perdita, sermo
Promptus et Isæo torrentior. Ede, quid illum
Esse putes? quemvis hominem' secum attulit ad nos:
Grammaticus, rhetor, geometres, pictor, aliptes,
Augur, schoenobates, medicus, magus: omnia novit.
Græculus esuriens in cœlum, jusseris, ibit.

60/

65

parasites

70

Ad summam, non Maurus erat, neque Sarmata, nec Thrax,
Qui sumpsit pennas, mediis sed natus Athenis.
Horum ego non fugiam conchylia? me prior ille
Signabit fultusque toro meliore recumbet
Advectus Romam, quo pruna et cottana vento?
Usque adeò nihil est, quòd nostra infantia cœlum
Hausit Aventinum baccâ nutrita Sabinâ?
Quid, quòd adulandi gens prudentissima laudat
Sermonem indocti, faciem deformis amici,
Et longum invalidi collum cervicibus æquat
Herculis, Antæum procul a tellure tenentis ?-
Hæc eadem licet et nobis laudare: sed illis
Creditur.-

Nec tamen Antiochus, nec erit mirabilis illic

75

80

85

90

Aut Stratocles, aut cum molli Demetrius Hæmo.
Natio comoda est. Rides? meliore cachinno
Concutitur flet, si lacrymas conspexit amici,
Nec dolet igniculum brumæ si tempore poscas,
Accipit endromiden: si dixeris, æstuo, sudat.
Non sumus ergò pares: melior, qui semper et omni
Nocte dieque potest alienum sumere vultum,
A facie jactare manus, laudare paratus.——
Scire voiunt secreta domûs atque inde timeri.
Et quoniam cœpit Græcorum mentio, transi

95

100