Page images
PDF
EPUB

νοσούσης ἐστὶ φάρμακον λόγος. Isocrates de pace p. 167 ταῖς ψυχαῖς ταῖς νοσούσαις καὶ γεμούσαις πονηρῶν ἐπιθυμιῶν οὐδέν ἐστιν ἄλλο φάρμακον πλὴν λόγος. Eur. Alc. 878 ἔμνησας ὅ μου φρένας ἥλκωσεν. Plaut. Bacch. 1, 1, 30 facta et famam sauciant. Lucret. 4, 1124 aegrotat fama vacillans. Vgl. Monosticha de moribus 5 in der Anth. lat. 938 (Meyer 2 p. 24) nunquam sanantur deformis vulnera famae. Plaut. Trin. 1, 1, 8 mores boni aegrotant, 1, 2, 34 in te aegrotant artes antiquae tuae. Sehr häufig werden Abstracta bei Shakspere durch sick, to sicken, unwholesome personificirt, wie der Handel, die Abstufung, die Meinung, die Ruhe, das Recht, das Wohlsein, der Verstand, die Zerstörung, die Sehnsucht. Zuweilen geschieht die Personification in so individueller Weise, wie im Cymbeline 1, 6 (Del. p. 26), wo es heisst:,, damit der Handel nicht den Schnupfen und die Abzehrung bekomme (lest the bargain should catch cold and starve). Troil. 1, 3 (Del. p. 28) o when degree is shak'd, which is the ladder to all high designs, the enterprize is sick. K. John 4, 2 (Del. p. 72) makes sound opinion sick. Ant. and Cl. 1, 3 (Del. p. 27) and quietness, grown sick of rest, would purge by any desperate change. K. Henry VIII 3, 1 (Del. p. 72) would ye have me put my sick cause into his hands that hates me? Macb. 3, 1 (Del. p. 69) who wear our health but sickly in his life, which in his death were perfect. Othello 4, 1 (Del. p. 100) I pr'ythee, bear some charity to my wit; do not think it so unwholesome. Macb. 4, 1 (Del. p. 91) even till destruction sicken. All's well 4, 2 (Del. p. 77) but give thyself unto my sick desires, who then recover. Vgl. auch Othello 2, 1 (Del. p. 39) therefore my hopes, not surfeited to death, stand in bold cure. Lenau, Faust p. 48: Nach eurem Walzer mag sich drehen die sieche Lust auf lahmen Zehen. Eben SO werden Abstracta durch wound personificirt z. B. die Bosheit, der Friede, das Glück, die Bescheidenheit: Shaksp. Rich. III 2, 3 (Del. p. 60) lest, by a multitude, the newheal'd wound of malice should break out. Rich. III 5, 4 (Del. p. 138) let them not live to taste this land's increase, that would with treason wound this fair

[ocr errors]

land's peace, vgl. Troil. and Cr. 2, 2 (Del. p. 43) the wound of peace is surety, surety secure. Ant. and Cl. 3, 8 (Del. p. 84) I'll yet follow the wounded chance of Antony, though my reason sits in the wind against me. All's well 1, 3 (Del. p. 23) for then we wound our modesty. Vgl. Lenau, Gedichte 2 p. 34: Zu heilen jene Wunde, die mit dem Falle Warschau's so tief dem heil'gen Herzen der Freiheit ward geschlagen.

Man bemerke noch solche Wendungen, dass das Haus im Sinne von Familie, das Lager im Sinne von Ehe, das Gemeinwohl als krank oder wund bezeichnet wird: Eur. Iph. Τ. 662 ἐπὶ νοσοῦσι δώμασι. Suppl. 222 λαμπρὸν δὲ 90λερῷ δῶμα συμμίξας τὸ σὸν ἥλκωσας οἴκους. Iph. T. 694 νοσοῦντα μέλαθρα. Hipp. 465 νοσούνθ' ὁρῶντας λέκτρα.

[ocr errors]

Shaksp. Henry IV II, 1, 3 (Del. p. 33) the commonwealth is sick of their own choice, their over-greedy love hath surfeited. Man bemerke noch die Personification durch „Narbe": Shaksp. All's well 3, 2 (Del. p. 61) whence honour but of danger wins a scar.

[ocr errors]

4. Von sachlichen Gegenständen wird der Mastbaum und das Schiff, die Thür mit saucius bezeichnet: Hor. carm. 1, 14, 5 malus celeri saucius Africo antennaeque gemant, Orelli z. d. St. citirt Claudian. de Cons. Hon. VI, 132 puppis antennis saucia fractis, Liv. 37, 24 navem volneratam und νiας τραυματισθείσας. Propert. 1, 16, 5 ianua nocturnis potorum saucia rixis. Bemerkenswerth Shaksp. K. John 2, 1 (Del. p. 33) to make a shaking fever in your walls. Hier mag die komische Stelle stehen, in welcher bei Arist. Acharn. 331 vom Kohlenkorbe gesagt wird: vò τοῦ δέους δὲ τῆς μαρίλης μοι συχνὴν ὁ λάρκος ἐνετίλησεν, ώςπερ σηπία. Von einem Hause sagt Plaut. Pseud 4, 1, 42, dass ihm übel sei und dass es einen Kuppler ausspeie: Sim. Tace, aedes hiscunt. Pseud. credo animo malest aedibus. Sim. Quid iam? Pseud. Quia edepol ipsum lenonem evomunt.

92. Ovýozεiv und Composita, mori, to die, death.

1. Von Naturerscheinungen erhalten das Licht, die Flamme, die Asche, die Kohlen durch voze und mori Personification: Babrius 114, 7 ton άotégwv tò qέyyos ouz άлоvýσna. Vgl. Claud. B. Get. 248 von einem Kometen: donec in exiguum moriens vanesceret ignem. Vgl. Lenau, Don Juan p. 34: Wär' ich der Lichtstrahl, der aus Abendglut, bis er hinstirbt, auf deinem Antlitz ruht. Ovid. Amor. 1, 2, 11 flammas et vidi nullo concutiente mori, vgl. Shaksp. K. John 4, 1 (Del. p. 70) the fire is dead with grief. Aesch. Αg. 792 συνθνήσκουσα δὲ σποδὸς προπέμπει πίονας πλούτου πνοάς. Arist. Ach. 329 ολίγου τ' ἀπέθανον ἄνθρακες Пagváσσio. Oefter werden Blumen und Pflanzen mit dem Prädikat,, sterben" verbunden: Virg. Aen. 9, 435 purpureus veluti cum flos succisus aratro languescit moriens; bei Shaksp. Mids. 1, 1 (Del. p. 15) die Rose: but earthhier happy is the rose distill'd, than that which, withering on the virgin thorn, grows, lives, and dies, in single blessedness. Sonnets 94 (Del. p. 162) the summer's flower is to the summer sweet, though to itself it only live and die. Schiller, Klage der Ceres: Wenn des Frühlings Kinder sterben. Vgl. das Gedicht Rückerts: Die sterbende Blume. Lenau, Gedichte 2 p. 204: Blumen, euch in der krystallnen Vase, fiel ein schönes Loos im Sterben auch. Ibid. p. 234: Für die Kräuter sanftes Sterbgeläute. Lenau, Savonarola p. 42: Wohl stürbe gern in seinem Grame der Strauch, der jene Dornen trug. Lenau, Gedichte 2 p. 365: Einsam verkümmert steht der Strauch, der kahle, hat Regen nur und Sturm und Frost erlebt, stirbt ungeliebt vom süssen Sonnenstrahle. Ibid. 2 p. 57: Sieht man den Wald so tief in Tod versunken. Ibid. p. 153: Die Wälder sind gestorben. Ibid. 1 p. 243: Es stürzten Eichen, die frühentseelten. Ibid. 1 p. 36: Der Mond bescheint die alten Fichten, die sehnsuchtsvoll zum Tod geneigt. Geibel, Juniuslieder p. 23: Es will noch einmal blühen der Wald, bevor er starb. Witzig Plaut. Capt. 3, 4, 117 vae illis virgis miseris, quae hodie in tergo morientur meo. Vom Flusse und der Welle: Petron. Sat. 122

nec vaga passim flumina per notas ibant morientia ripas. Geibel, Gedichte p. 320: Sie warf mich wie die sterbende Welle hier aus in deine Einsamkeit. Von der Krankheit

Shaksp. All's well 1, 1 (Del. p. 14): I think it would be the death of the king's disease. Ibid. 2, 1 (Del. p. 38) health shall live free and sickness freely die. -- Bion 1, 12 vάoxel καὶ τὸ φίλαμα, τὸ μήποτε Κύπρις ἀφήσει. Auch auf Städte wird mors übertragen, wie Rutil. Itiner. 1, 415 sagt: Cernimus exemplis oppida posse mori. In diesem Stile bittet das gefallene Berytus um Theilnahme bei Joann. Barbucallus 8, 5 (Jac. Anth. 3 p. 234): ἀλλὰ περιστείχοντες ἐμὰν στοναχήσετε μοῖραν· σπείσατε Βερυτῷ δάκρυα καὶ φθιμένᾳ. Vgl. Jac. Anth. 8 p. 318.

2. Aus dem Gebiete der Zeit wird der Tod des Sommers erwähnt bei Shaksp. Winter's Tale 4, 3 (Del. p. 79): the year growing ancient not yet on summers death, nor on the birth of trembling winter. Vom Frühlinge: Lenau, Gedichte 1 p. 98: Das ist des holden Frühlings Todesstunde. Und an des Lenzes grünem Sterbepfühl weint noch sein Kind, sein liebstes, Philomele. Der Tag wird als sterbend bezeichnet: Plaut. Men. 1, 2, 45 dies quidem iam ad umbilicum est dimidiatus mortuus. Stat. Silv. 4, 6, 3 iam moriente die rapuit me coena. Shaksp. Rich. III 1, 3 (Del. p. 39) long die thy happy days before thy death. Der Schlaf wird der Tod von jedem Lebenstag genannt von Shaksp. Macb. 2, 2 (Del. p. 51): the death of each day's life. Vgl. Schiller, Erwartung: Des Tages Flammenauge bricht im süssen Tod und seine Farben blassen. Lord Byron, Harold 4, 29 parting day dies like the delphin. Von den Minuten Lenau, Albigenser p. 67: Du Folterbank der flüchtigen Minuten, wo man sie weiss zu strecken und zu zerren, zu quälen, bis sie langsam sich verbluten.

[ocr errors]

3. Abstracta erhalten oft das Prädikat sterben", z. B. die Treue, die Frömmigkeit, der Segen, die gute That, die Ordnung, die Hoffnung, der Zweifel und dergl.: Soph. OC. 611: θνήσκει δὲ πίστις, βλαστάνει δ ̓ ἀπιστία, vgl. Theogn. 647 ἤδη νῦν αἰδὼς μὲν ἐν ἀνθρώποισιν ὄλωλεν, Eur. Phoen. 926 ἀπόλωλεν ἁλήθει, ἐπεὶ σὺ δυστυχεῖς; Soph. Phil.

1443 ἡ γὰρ εὐσέβεια συνθνήσκει βροτοῖς. Phalar. p. 288 θνήσκει χάρις. Sehr wichtig ist Aesch. Αg. 723 vom ὄλβος: γέρων τέτυκται λόγος, μέγαν τελεσθέντα φωτὸς ὄλβον τεκνοῦ σθαι, μηδ' ἄπαιδα θνήσκειν. Shaksp. Winter's Tale 1, 2 (Del. p. 24) one good deed, dying tongueless, slaughters a thousand waiting upon that. Henry IV II, 1, 1 (Del. p. 20) let order die. L. Tieck, Zerbino p. 67: Die Ordnung liegt ebenfalls in den letzten Zügen. Lenau, Savonarola p. 55: Dass auf dem grünen Lebensanger die Freude todt zu Boden fällt. Vgl. Pentad. in der Anth. lat. 241 (Meyer 1 p. 96) occubuit telo violentis ictus Achillis, occubuere simul spesque salusque Phrygum. Vgl. Lenau, Gedichte 1 p. 231: Das Land, bei dessen lockendem Verheissen die Hoffnung oft vom Sterbelager sprang und ihr Panier durch alle Lüfte schwang.

[ocr errors]

-

Ovid. epist. ex Pont. 3, 2, 27 tunc igitur meriti morietur gratia vestri, cum cinis absumpto carmine factus ero. — Lenau, Albigenser p. 87: Weil Tausende gethan den letzten Hauch, meint Innocenz, der Zweifel thut ihn auch. Die Poesie und das Wort: Arist. ran. 869 ὅτι ἡ ποίησις οὐχὶ συντέθνηκέ μοι. Mosch. 3, 11 ὅττι σὺν αὐτῷ καὶ τὸ μέλος τέθνακε καὶ ὤλετο Δωρὶς ἀοιδά. Lenau, Gedichte 2 p. 369: Gieb mir ein wildes Herz, dass mein Gesang auf seiner Bahn vor Schreck nicht sterben dürfe. Vgl. Mosch. 3, 65 πάντα τοι, ὦ βῶτα, ξυγκάτθανε, δῶρα τὰ Μοισᾶν, παρθενικᾶν ἐρόεντα φιλάματα, χείλεα παίδων, ibid. 33 μάλων οὐκ ἔῤῥευσε καλὸν γλάγος, οὐ μέλι σίμβλων, κάτθανε δ' ἐν καρῷ λυπεύ μενον· οὐκέτι γὰρ δεῖ, τῷ μέλιτος τῷ σῷ τεθνακότος, αὐτὸ τρυγᾶσθαι. Mit der letzteren Stelle vgl. Shaksp. Sonn. 1 (Del. p. 117) that thereby beauty's rose might never die. — Aesch. Ch. 833 λόγοι πεδάρσιοι θρώσκουσι θνήσκον τες μάτην. Vgl. noch Soph. fr. inc. 65 θνήσκειν καὶ τὰ θεῶν (δῶρα). Bei Shakspere wird to die sehr häufig mit Abstracten verbunden, vgl. noch folgende Stellen: K. John 3, 1 (Del. p. 52): O! if thou grant my need, which only lives but by the death of faith, that need must needs infer this principle, that faith would live again by death of need. Measure for measure 1, 4 (Del. p. 22) so our decrees, dead to infliction, to themselves are dead. Ibid. 2, 2 (Del. p. 38)

« PreviousContinue »