Page images
PDF
EPUB

music is such art: killing care and grief of heart fall asleep or hearing die. Lord Byron, Parisina 11: his sorrow, if he felt it, slept. Rückert, Gedichte p. 411: Da endlich nun die Sehnsucht hier entschlief. Lenau, Savonarola p. 83: Der Schmeichler richtet euch zu Grunde, wenn er den Schmerz in Schlummer singt. Geibel, Juniuslieder p. 55: Es schläft in dir die hohe Lust, das süsse Leid. Eur. Phoen. 637

ἐλπίδες οὔπω καθεύδουσιν. λnides ovлw nadɛvdovou. Simonid. fr. 44, 6 (Bergk) ενδέτω δ' ἄμετρον κακόν. Eurip. Suppl. 1148 οὔπω κακὸν τόδ' εὕδει. Von φρήν, κέαρ, θυμός wird είδειν und Verwandtes gesagt: Aesch. Ag. 266 Beišmons poevós. Eum. 104 εύδουσα γὰρ φρὴν ὄμμασι λαμπρύνεται. Soph. fr. 563 (Dind.) ενδούσῃ φρενί. Aesch. Sept. 273 góßą s ovx ὑπνώσσει κέαρ. Vom Heroldsrufe: Eur. Hec. 662 ὡς οὔποθ ̓ εidε hvлgά σov zyovyμara. Vgl. Shaksp. Hamlet 4, 2 a knavish speech sleeps in a foolish ear. Schiller, Graf von Habsburg: Süsser Wohllaut schläft in der Saiten Gold. Geibel, Juniuslieder p. 71: wo wie im Busen der gewölbten Laute in jeder Seel' ein tiefer Wohllaut schlief. Geibel, Gedichte p. 156: doch auf seiner hohen Stirne schläft ein künftiger Gesang. Juniuslieder p. 55: Es schläft in dir das Lied verschämt.

Sehr häufig ist die Verbindung der Abstracta mit to sleep bei Shakspere. Der Friede ist schlafend dargestellt: Richard III 1, 3 (Del. p. 42) I will not think but they ascend the sky and there awake God's gentle - sleeping peace.

[ocr errors]

Rich.

II 1 3 (Del. p. 27) to wake our peace, which in our country's cradle draws the sweet infant breath of gentle sleep. Ibid. 4, 1 (Del. p. 80) Peace shall go sleep with Turks and infidels. Henry VIII 5, 4 (Del. p. 122) nor shall this peace sleep with her. Die Gerechtigkeit und das Gesetz: Tit.

-

shall know that

Andron. 4, 4 (Del. p. 76) but he and his justice lives in Saturninus health; whom if he sleep, he 'll so awake as he in fury shall cut of the proud'st conspirator that lives. Measure for Measure 2, 2 (Del. p. 38) the law hath not been dead, though it hath slept. Ibid. 1, 4 (Del. p. 20) we have strict statutes and most biting laws,

[ocr errors]

which for this fourteen years we have let sleep. Lord Byron, Marino Fuliero 4, 2 though the laws sleep, justice wakes. Werner 5, 1 and martial law slept for a time. Die Besserung, die Majestät, das Glück, das Geschäft, die Mühe, die Nachlässigkeit und andere Abstracta werden als schlafend gedacht: K. Lear 1, 4 (Del. p. 37) the fault would not 'scape censure, nor the redresses sleep. K. Rich. II 3, 2 (Del. p. 60) awake, thou sluggard majesty! thou sleepest. Temp. 2, 1 (Del. p. 40) thou let'st thy fortune sleep, die rather. Henry VIII 2, 4 (Del. p. 65) you ever have wish'd the sleeping of this business. Measure for M. 4, 2 (Del. p. 72) as fast lock'd up in sleep, as guiltless labour, when it lies starkly in the traveller's bones, vgl. K. Lear 3, 6 (Del. p. 89) oppressed nature sleeps. Henry VI I, 4, 3 (Del. p. 72) sleeping neglection doth betray to loss the conquest. Lord Byron, Werner 5, 1 but ne'er slept guilt as Werner slept that night. - Much ado 5, 1 (Del. p. 71) in a tomb where never scandal slept. Henry IV I, 5, 4 (Del. p. 110) thy ignomy sleep with thee in the grave. Höchst individuell Cymbel. 3, 6 (Del. p. 85): weariness can snore upon the flint, when resty sloth finds the down pillow hard. Winter's Tale 5, 2 (Del. p. 113) though credit be asleep. Ibid. 3, 2 (Del. p. 60) all proofs sleeping but what your jealousies awake. A lover's complaint 18 (Del. p. 197) so on the tip of his subduing tongue all kind of arguments and question deep, all replication prompt, and reason strong, for his advantage still did wake and sleep.

4. Von mechanischen Producten wird der zápa, dem pessulus, den Fugen an den Thüren, dem Schwerte Schlaf zugeschrieben: Antip. Sidon. 75, 1 (Jac. Anth. 2 p. 27) εὕδεις ἐν φθιμένοισιν, Ανάκρεον, ἐσθλὰ ποιήσας, εὕδει δ' ἡ yλvnegǹ vvztikákos zidάga. Plaut. Curcul. 1, 2, 66 hoc vide, ut dormiunt pessuli pessimi nec mea gratia commovent se ocius. Plaut. Mostell. 3, 2, 144 viden' coagmenta in foribus?

Th. video. Tr. specta, quam arcte dormiunt. Th. dormiunt? Tr. illud quidem, ut connivent, volui dicere. Shaksp. Troilus 5, 10 (Del. p. 125) my half-supp'd sword

thus

goes to bed, vgl. Ant. and Cl. 2, 2 (Del. p. 47) she made great Caesar lay his sword to bed.

[ocr errors]

Erwähnt sei hier das Träumen. Möricke, Gedichte p. 37: Veilchen träumen schon, wollen balde kommen. Shaksp. Troil. 4, 2 (Del. p. 84) and dreaming night will hide our joys no longer. Lenau, Gedichte: Ernste, milde, träumerische, unergründlich tiefe Nacht. Möricke, Gedichte: Es träumt der Tag, nun sei die Nacht entflohn. Lenau, Albigenser p. 126: Vorüber träumt an seinem Gram und Zorne sein Jugendglück. Lenau, Gedichte 1 p. 137: das Hüttlein nur mit seinem Lindenbaum ist nicht erwacht aus seinem holden Traume.

85. Κοιμᾶν, κοιμίζειν, μετακοιμίζειν, εὐνάζειν, κατευνάζειν, sopire.

1. Wie είδειν bringen auch die Verba κοιμᾶν, das nachhomerische κοιμίζειν, ferner κατευνάζειν Personification hervor, z. B. der Sonne, der Flamme, des Lichtes, des Windes; mythisch Soph. Trach. 94 vom Helios: ὃν αἰόλα νὺξ ἐναριζομένα τίκτει κατευνάζει τε, φλογιζόμενον Αλιον Αλιον αἰτῶ. Die Nacht bringt die Strahlen der Sonne zur Ruhe: Meleager 26, 5 (Jac. Anth. 1 p. 11) ἃς (ἀκτῖνας) μὲν νὺξ αὖθις ἐκοίμισεν. Aesch. Αg. 580 ἐν θεῶν ἕδραις θνη φάγον κοιμῶντες εὐώδη φλόγα. Mit dem bildlich gebrauchten φλόξ ist κοιμᾶν verbunden bei Meleag. 6, 1 (Jac. Anth. 1 p. 5): καὶ σοῦ φλόγα τὴν φιλόπαιδα κοιμάσει λάθας δωροδότας Βρόμιος. Phrynich. ap. Athen. 15 p. 700 ἐπειδὰν τὸν λύχνον κατακοιμίσῃ. Meleager 102, 5 (Jac. Anth. 1 p. 30) κοιμάσθω μὲν ὁ λύχνος. Hom. Il. 12, 281 κοιμή σας δ' ἀνέμους. Antip. Sidon. 67 οὐκέτι κοιμάσεις ἀνέμων βρόμον. Vgl. Plin. 2, 47 venti medio diei aut noctis plerumque sopiuntur. — Das Meer wird in Schlaf, zur Ruhe gebracht: Hom. Od. 12, 169 κοίμησε δὲ κύματα δαίμων. Callimachus: εἴπατε πατρὶ κοιμῆσαι μέγα χεῦμα. Soph. Αj. 664 δεινῶν τ' ἄημα πνευμάτων ἐκοίμισε στένοντα πόντον. Phil. Thess. 12, 8

(Jac. Anth. 2 p. 198) οἱ δὲ τῷ νεωκόρῳ μούνῳ θάλασσαν ἀγρίαν ἐκοίμισαν. Antip. Sid. 67, 3 (Jac. Anth. 2 p. 24) οὐκ ἔτι κοιμάσεις (Orpheus) ανέμων βρόμον, οὐδὲ χάλαζαν, οὐ νιφετῶν συρμούς, οὐ παραγοῦσαν ἅλα. Vgl. die Worte im „Scipio" des Ennius (Mommsen, röm. Gesch. 1 p. 895): mundus caeli vastus constitit silentio; et Neptunus saevis undis asperis pausam dedit, Sol equis iter repressit ungulis volantibus, constitere amnes perennes, arbores vento vacant. Plin. 2, 79, 81 sopitum mare. Bemerkenswerth ist die personificirende Verbindung von κατευνάζων mit dem tropisch gebrauchten κῦμα Epigr. inc. 238" (Jac. Anth. 4 p. 166): ἡνίκα κῦμα κατευνάσαντες Ἐνυοῖς ἔστεψαν πάτραν δυσμε νέων ἐνάροις.

[ocr errors]

Von Wunden und vom Blute, von Thränen: Soph. Phil. 650 φύλλον, ᾧ κοιμῶ τόδ' ἕλκος. Ibid. 696 οὐδ' ὃς θερμοτάταν αἱμάδα κηκιομέναν ἑλκέων ἠπίοισι φύλλοις κατευ νάσειεν, Epigr. inc. 652, 1 (Jac. Anth. 4 p. 255) τλῆθι πένθος, εὔνασον δάκρυ.

Dem Schlafe selbst und dem Tode wird die Thätigkeit des κοιμίζειν zugeschrieben, mythisch bei Homer Il. 14, 244, wo Ὕπνος sagt: ἄλλον μέν κεν ἔγωγε θεῶν αἰειγενετάων ῥεῖα κατευνήσαιμι. Licymnius 3 (Bergk): Ὕπνος δὲ χαίρων ὀμμάτων αὐγαῖς ἀναπεπταμένοις ὄσσοις ἐκοίμιζε κουρον. Tibull. 3, 4, 19 nec me sopierat menti Deus utilis aegrae Somnus. Bei Soph. OC. 1574 wird der Tod angeredet: σέ τοι κικλήσκω τὸν αἰένυπνον (,,in aeternum consopientem"), vgl. Lucret. 3, 918 ut es leto sopitus.

2. Auf Abstracta wird κοιμίζειν, κοιμᾶν, εὐνάζειν und Verwandtes bezogen, z. B. auf die Hoffnung, Liebe, Sehnsucht, den Uebermuth: Parmenio 13, 4 (Jac. Anth. 2 p. 187) τὰς δὲ γαμούντων ἐλπίδας οὐ θάλαμος κοίμισεν, ἀλλὰ τάφος. Christodor. 44 (Jac. Anth. 3 p. 162) οὐδὲ σὺ μολπής εὔνασας ἅβρον ἔρωτα Σιμώνιδες. Soph. Τrach. 106 οὔποτ' εὐνάζειν ἀδακρύτων βλεφάρων πόθον. Meleag. 32, 1 (Jac. Anth. 1, 12) λίσσομ', Ερως, τὸν ἄγρυπνον ἐμοὶ πόθον Ηλιοδώρου κοίμισον. Eur. Phoen. 186 μεγαλανορίαν ὑπεράνορα και μίζετε, vgl. Vellej. 2, 89 sopitus ubicunque armorum furor. Auf Schmerzen, Leiden, den Zorn: Hom. I. 16, 525 κοίμη

σον δ ̓ ὀδύνας.

Aesch. Eum. Apoll. Rh. 3,

Soph. fr. 581

Aesch. Ch. 1072 που καταλήξει μετακοιμισθὲν μένος ἄτης. Soph. Trach. 1242 σὲ γάρ μ' ἀπ ̓ εὐνασθέντος ἐκκινεῖς κακοῦ. Xenoph. Symp. 2, 24 ὁ οἶνος τὰς μὲν λύπας κοιμίζει, τὰς φιλοφροσύνας ἐγείρει. Anacreontea 39, 10 δι' ὃν εὐνάζετ' Ανία - Claudian. in Ruf. 2, 324 coeperat humanos alto sopire labores Nox gremio. 822 κοίμα κελαινοῦ κύματος πικρόν μένος. 1000 χόλον εύνασε Μίνως. Auf die Seele: (Dind.) πολλ' ἐν κακοῖσι θυμὸς εὐνηθεὶς ὁρᾷ. Virg. Aen. 10, 642 aut quae sopitos deludunt somnia sensus. Auf den Ton: Anacr. fr. 79 (Bergk) κοίμισον δ', ὦ Ζεῦ, σόλοικον φθόγγον. Dem óyos selbst die Eigenschaft des Einschläferns zugeschrieben bei Cratin. fr. 33 (Meineke 2 p. 187), nach Bergk's Vervollständigung: λόγος ὅστις ὑπῆλθ' ἡμᾶς ἀμαθὴς στοβαύβαλος ἐστιν ἀληθῶς. Vgl. noch Claudian. Cons. Mall. Theod. 264 surgite sopitae, quas obruit ambitus, artes. Cic. Lael. 17 sopita virtus. Valer. Max. 9, 1 n. 1 his vitiis sopita gloria in infamiam convertitur.

3. Von mechanischen Gegenständen ist das Saitenspiel zu erwähnen bei Simonides 49 (Jac. Anth. 1 p. 69), welcher von Anakreon sagt: μολπῆς οὐ λήθει μελιπερπέος, ἀλλ' ἔτ' ἐκεῖνο βάρβιτον οὐδὲ θανὼν εὔνασεν εἶν ̓Αΐδῃ.

86. Αϋπνος, ἄγρυπνος, φιλάγρυπνος, ἀκοίμητος, δυσκολόκοιτος, παννυχίζειν, vigil, vigilax,

watch, watchful, to watch, to wake.

Das Wachen und die Schlummerlosigkeit wird Naturerscheinungen, wie der Sonne, dem Monde, den Sternen, dem Sturme, dem Blitze, der Flamme, dem Lichte, insbesondere dem Wasser, ferner den Pflanzen zugeschrieben; Lenau, Savonarola p. 94: Wenn hoch die Sonn' am Himmel wacht. Im orphischen Hymnus 9, 7 (Herm.) wird Selene mit φιλάγρυπνε angeredet, vgl. Lenau, Gedichte 1 p. 214: Niemand als der Mondenschein wachte auf den Strassen. Lord Byron, Cain 1, 1 sagt vom Morgensterne: the star, which watches, welcoming the morn, Ibid. p. 29: Der Sturm ist aufgewacht.

« PreviousContinue »