Page images
PDF
EPUB

δοκεῖ μοι τῶν ἀνδρῶν τὴν δικαιοσύναν ματέρα τε καὶ τιθηνὰν τῶν ἄλλων ἀρετᾶν προσειπέν. Pseudophocyl. 42 (Bergk p. 344) ἡ φιλοχρημοσύνη μήτηρ κακότητος ἁπάσης. Pallad. Alex. 112 (Jac. Anth. 3 p. 137) φεύγετε τοὺς πλου τοῦντας, ἀναιδέας, οἰκοτυράννους, μισοῦντας πενίην μητέρα σωφροσύνης. Eephant. Pythag. ap. Stob. p. 302 (Blomf. gl. Aesch. Sept. 210) ἁ γὰρ πολυτέλεια μήτηρ τῆς ἀκρασίας. Pseudo-Ignatius p. 80 μήτηρ τῆς ἐνδείας ἡ ἀργία. Hor. Serm. 1, 3, 97 sensus moresque repugnant atque ipsa utilitas, iusti prope mater et aequi. Auch in der lateinischen Prosa ist mater in sententiösen Stellen: Cic. de leg. 1, 22 mater omnium bonarum artium sapientia est. Academ. 1, 10 immoderata intemperantia, omnium perturbationum mater. Inv. 1, 41 omnibus in rebus similitudo est societatis mater. Or. 2, 40 avaritiam tollere si vultis, mater eius tollenda est luxuries. Vgl. Iustin. 20, 4, 10 genetrix virtutum frugalitas. Vgl. die Stelle bei Rutil. Lup. p. 90 crudelitatis mater est avaritia et pater furor. Shakspere nennt Drangsal die Mutter der Keckheit, Cymb. 3, 6 (Del. p. 84) plenty and peace breeds cowards: hardness ever of hardiness is mother. Vgl. Troilus 3, 3 (Del. p. 76) for emulation hath a thousand sons, that one by one pursue.

Andere Stellen, in welchen Abstracta durch uning bezeichnet werden, sind folgende: Aesch. Prom. 470 μνήμην θ', ἁπάντων μουσομήτορ' ἐργάνην. Soph. Αj. 173 ὦ μεγάλα φάτις, ὦ μᾶτερ αἰσχύνης ἐμῆς. Von Palladas 58 (Jac. Anth.. 3 p. 127) wird Jemand angeredet: Τέκνον ἀναιδείης, ἀμαθέστατε, θρέμμα μορίης. Vgl. Shaksp. Troil. and Cr. 4, 5 (Del. p. 95) set them down for sluttish spoils of opportunity and daughters of the game. Vgl. Soph. fr. 704 Dind. θυμῷ (?) δ' οὔτις φαιδρὰ χορεύει τάρβους θυγάτηρ. Incert. tr. fr. 121 (Wagner) τῆς δειλίας γὰρ αἰσχρὰ γίγνεται τέκνα. Cratin. fab. inc. 51 (Meineke, fr. com. 2, 1 p. 192) χαῖρ ̓, ὦ μέγ' ἀχρειόγελως ὅμιλε, ταῖς ἐπίβδαις, τῆς ἡμετέρας σοφίας κριτὴς ἄριστε πάντων, εὐδαίμον ἔτικτέ με μήτηρ ικρίων ψόφησις. Theogn. 384 πενίην μητέρ' αμηχανίης ἔλαβον. Tull. Gem. 1, 6 (Jac. Anth. 2 p. 254) τέχνην μητέρ' ἐπισταμένη. Geibel, Juniuslieder p. 202: Wohl mag dich, Mutter,

(die Sprache), fassen drob ein Staunen, doch zage nicht! Nein, greif auf deinem Psalter ein wehrhaft Lied.

4. Erzeugnisse mechanischer Art werden durch μήτηρ bezeichnet, z. B. der Schild, das Ruder, die Lyra: Eur. Troad. 1221 redet Hecuba den Schild des Hector an: σύ τ', ὦ ποτ' οὖσα καλλίνικε μυρίων μῆτερ τροπαίων, Ἕκτορος φίλον σάκος, στεφανοῦ. θανεῖ γὰρ οὐ θανοῦσα σὺν νεκρῷ. Der Chor in Eur. Hel. 1452 redet das Ruder an in mehreren personificirenden Wendungen, unter welchen auch μýʊŋg ist: Φοίνισσα Σιδωνιάς ὦ ταχεῖα κώπα, ῥοθίοισι μάτηρ, ειρεσία φίλα, χοραγὲ τῶν καλλιχόρων δελφίνων. Die Argo erscheint als Mutter und sagt Aenigmata 16 (Jac. Anth. 4 p. 299): υἷας πεντήκοντα ἐμῇ ἐν γαστρὶ λαβοῦσα. Arist. Thesm, 124 κιθαρίν τε ματέρ' ὕμνων.

[ocr errors]

Eine seltsame Wendung sei hier noch erwähnt, mit welcher Imogen bei Shaksp. Cymb. 3, 4 (Del. p. 71) von einer römischen Elster (Buhlerin) spricht, deren Mutter ihre Schminke war (whose mother was her painting); „, sie war gleichsam das Geschöpf ihrer buhlerischen Kunst, welche mütterlich für sie sorgte" (Delius).

61. Μητρυιά.

Wie der Begriff der Mütterlichkeit Zuneigung und Liebe andeutet, so bezeichnet μητρυιά die Feindseligkeit, vgl. Antipat. Thess. 47, 7 (Jac. Anth. 2 p. 108) ὅσσον μητρυιῆς γλυκυρωτέρη ἔπλετο μήτηρ, τόσσον ἁλὸς πολιῆς γαῖα ποθεινοτέρη. In Bezug auf Italien sagte Scipio bei Plutarch. Π p. 201 Ε (Jac. Anth. 8 p. 328): ἐμὲ οὐδέποτε στρατοπέδων ἀλαλαγμὸς ἐθορύβησεν, οὔτι γε συγκλύδων ἀνθρώπων, ὧν οὐ μητέρα τὴν Ἰταλίαν, ἀλλὰ μητρυιὰν οὖσαν ἐπίσταμαι. Vgl. Plato Menex. p. 237 Β. τρεφόμενος οὐχ ὑπὸ μητρυιᾶς, ἀλλ' ὑπὸ μητρὸς τῆς χώρας. Von Aeschylus Prom. 750 wird die Salmydessische Klippe Stiefmutter der Schiffe genannt: ἵνα τραχεῖα πόντου Σαλμυδησία γνάθος ἐχθρόξενος ναύταισι, μητρυιὰ νεῶν. Fast sprichwörtlich war der Vers des Hesiodus Op. 823: ἄλλοτε μητρυιή πέλει ἡμέρη, άλλοτε μήτηρ.

Hense, Poet. Pers.

13

[ocr errors]

62. Matrona, housewife.

Durch Hausfrau" wird die Natur selbst personificirt von Shaksp. Timon of Ath. 4, 3 (Del. p. 86): the bounteous housewife, nature, on each bush lays her full mess before you.

Durch matrona wird die Tragödie wenigstens vergleichend personificirt bei Hor. de arte poet. 231: effutire levis indigna tragoedia versus, ut festis matrona moveri iussa diebus, intererat Satyris paulum pudibunda protervis. Bei Shakspere wird die Fortuna housewife genannt: As you like it 1, 2 (Del. p. 24) let us sit and mock the good housewife Fortune from her wheel. Ant. and Cleop. 4, 13 (Del. p. 121) and let me rail so high, that the false housewife Fortune break her wheel, provok'd by my offence. Henry V 4, 1 doth fortune play the housewife with me now? Lenau, Albigenser p. 73: Die Altfrau Kirche weiss mit Indulgenzen von jeder Schuld Gewissen rein zu schaffen.

Erwähnt sei hier auch die Göthesche Personification in dem Gedichte: Meine Göttin": Und dass die alte Schwiegermutter Weisheit das zarte Seelchen ja nicht beleidige.

[ocr errors]

63. Kúɛiv, žynvos, gravidus, to conceive, maritare, @divεiv, dis, parturire, to teem, to be with child.

1. Naturgegenstände werden durch die Vorstellungen des Schwängerns, der Schwangerschaft, der Geburtsschmerzen personificirt, die Natur selbst von Shaksp. Merch. of Ven. 1, 1 (Del. p. 17): Nature has fram'd strange fellows in her time. Vgl. Iulian. Aeg. 64, 1 (Jac. Anth. 3, 209) Diois adivovoa лoliv xgóvov άvég' eriztev. In stat. athlet. 24, 3 (Jac. Anth. πολὺν χρόνον ἔτικτεν. 3 p. 244) ὅπερ Φύσις ὀψὲ τεκοῦσα ὤμοσεν· ὠδίνειν δεύTεgov où dívaμau. Der Regen schwängert die Erde: Aesch. Dan. 45 (Herm. 1 p. 320) ouẞoos ἔκυσε γαῖαν, vgl. Mosch. fr. 7, 13 (Nauck p. 633) άλ2' zv ảnúμwv yn. Die Erde wird angeredet im orphischen Hymnus 26, 4: оlv

[ocr errors]

ποίκιλε κούρη, ἣ λοχίαις ὠδῖσι κύεις καρπὸν πολυειδῆ. Shaksp. Henry IV I, 3, 1 (Del. p. 61) the teeming earth. Wie zu wird maritare gebraucht: Patricius in der Anth. lat. 283 (Meyer 1 p. 112) vere novo florebat humus, satus aethere sudo imbre maritatum vegetabat spiritus orbem. Claud. rapt. Pros. 2, 89 Zephyrus glebas fecundo rore maritat. Vgl. Ovid. Fast. 4, 633 gravidae semine terrae. Virg. Georg. 2, 5 ager gravidus autumno, vgl. Pentad. in der Anth. lat. 252 (Meyer 1 p. 99) parturit omnis ager. Von Ländern: Shaksp. Rich. II 2, 1 (Del. p. 36) this England, this nurse, this teeming womb of royal kings. Von Städten : Theogn. 39 Κύρνε, κύει πόλις ἥδε, δέδοικα δὲ μὴ τέκῃ ἄνδρα etc. Das Sprichwort vom Berge bei Athen. 14, 616 D: ὤδινεν όρος, Ζεὺς δ ̓ ἐφοβεῖτο, τὸ δ' ἔτικτεν μῦν. Phaedr. fab. 4, 22 mons parturibat gemitus immanes ciens eratque in terris maxima exspectatio. At ille murem peperit. Hor. ep. 2, 3, 139 parturiunt montes, nascetur ridiculus mus. Der Feuerstein wird yuvos genannt von Philipp. 22, 5 (Jac. Anth. 2 p. 201): καὶ τὸν ἐγερσιφαῆ πυρὸς ἔγκυον ἔμφλογα πέτρον. Von den Quellen Rückert, Gedichte p. 102: Aber wenn nun erblaute die Luft und ergrünte die Erde, draussen flössen die Quellen, die ewigen heilkraftschwangern. Vom Wetter: Lucret. 6, 259 gravidam fulminibus tempestatem. Von Pflanzen Shaksp. Winter's tale 4, 3 (Del. p. 79): you see, sweet maid, we marry a gentler scion to the wildest stock, and make conceive a bark of baser kind by bud of nobler race.

Von Theilen des menschlichen Körpers: Shaksp. Love's 1. 1. 4, 3 (Del. p. 52) sagt witzig von einem Mädchen, die eine hohe Schulter hat: her shoulder is with child. Bemerkenswerth ist auch Shaksp. Troil. 1, 3 (Del. p. 35): I have a young conception in my brain: be you my time to bring it to some shape. Vgl. Sonn. 86 (Del. p. 158) that did my ripe thoughts in my brain inherse, making their tomb the womb wherein they grew. Love's 1. 1. 5, 2 (Del. p. 82) when great things labouring perish in their birth.

2. Die Zeit ist Neuigkeiten schwanger bei Shaksp. Ant. and Cl. 3, 7 (Del. p. 82): with news the time is with

labour; and throws forth each minute some. Das Jahr und der Herbst: Shaksp. Henry IV II Prol. whilst the big year, swoln with some other grief, is thought with child by the stern tyrant war. Sonn. 97 (Del. p. 163) and yet this time remov'd was summers time; the teeming autumn, big with rich increase, bearing the wanton burden of the prime, like widow'd wombs after their lords decease. Mythisch von der Nacht Hesiod. th. 125 οὓς τέκε κυσαμένη,

3. Die Segel: Shaksp. Mids. 2, 2 (Del. p. 30) when we have laugh'd to see the sails conceive and grow bigbellied with the wanton wind.

64. Τίκτειν und Composita, τεκνοῦσθαι, γεννᾶν, λοχεύειν, gignere, progignere, parere, parturire, to beget, to engender, birth.

gebärend dargestellt von p. 209): ἡ Φύσις ὠδί

1. Die Natur selbst wird als Julian. Aegypt. 64, 1 (Jac. Anth. 3 νουσα πολὺν χρόνον ἀνέρ ̓ ἔτικτεν. (Jac. Anth. 3 p. 244) ὅπερ ὠδίνειν δεύτερον οὐ δύναμαι. p. 223) εὗρε Φύσις, μόλις εὗρε· τεκοῦσα δ ̓ ἐπαύσατο μόχ θων, εἰς ἕνα μοῦνον Ὅμηρον ὅλην τρέψασα· μενοινήν.

In stat. athlet. 24, 3 Φύσις ὀψὲ τεκοῦσα ὤμοσεν· Εpigr. inc. 494 (Jac. Anth. 4

Von den Naturerscheinungen sind Himmel und Erde durch den Mythus Gottheiten, ihr Verhältniss zu einander wird als Ehe aufgefasst und die Erde ist Gebärerin in dem Fragmente des Aeschylus, Danae 45 (Herm.1 p. 320): ἐρᾷ μὲν ἁγνὸς οὐρανὸς τρῶσαι χθόνα, ἔρως δὲ γαῖαν λαμβάνει γάμου τυχεῖν· ὄμβρος δ' ἀπ ̓ εὐνάεντος (Lobeck vermuthet εὐνασθέντος) οὐρανοῦ πεσὼν ἔκυσε γαῖαν· ἡ δὲ τίκτεται βροτοῖς μήλων τε βοσκὰς καὶ βίον Δημήτριον· δενδρῶτις ὥρα δ ̓ ἐκ νοτίζοντος γάμου τέλειός ἐστιν. Ηes. theog. 45 οὓς Γαῖα καὶ Οὐρανὸς ἔτικτεν. Eur. Melanipp. fr. 5 (Wag ner p. 255) κοὐκ ἐμὸς ὁ μῦθος, ἀλλ' ἐμῆς μητρὸς πάρα, ὡς οὐρανός τε γαῖά τ' ἦν μορφὴ μία· ἐπεὶ δ ̓ ἐχωρίσθησαν ἀλλήλων δίχα, τίκτουσι πάντα κἀνέδωκαν ἐς φάος δένδρη,

« PreviousContinue »