μένοιεν τῇ κακία· οὐ μὴν ἐκεῖνοι μόνοι, ἀλλὰ καὶ εἴ τις ἄλ-Α.C. 1341 λος ὕστερον τοῖς ἴσοις ἐπιχειρήσοι καὶ Παλαμᾶ καὶ τοῖς λοιποῖς ὡς οὐκ ὀρθῶς φρονοῦσιν αἰτίαν ἐπαγάγοι, ὑπὸ τὴν αὐτ τὴν ἐπιτιμίαν εἶναι, εἰ μὴ μεταβάλλοι καὶ αὐτός. ἐπὶ τού 5τοις δὲ καὶ τόμον συνθέντες κατὰ τὸ ἀρχαῖον τῶν συνόδων ἔθος καὶ ὑπογράψαντες αὐτὸν ὅ,τε πατριάρχης Ιωάννης καὶς ἀρχιερέων ὅσοι τότε παρῆσαν, (ὕστερον γὰρ καὶ ἕτεροι πολλοὶ τοῖς προτέροις ὑπογεγράφασι σύμψηφοι γεγενημένοι,) Παλαμᾷ καὶ τοῖς αὐτῷ συνοῦσιν ἐγχειρίζουσιν εἰς δικαίωσιν. ἀλλὰ ταῦ 1οτα μὲν ὕστερον. τότε δὲ ἡ σύνοδος ἐπεὶ διελέλυτο, τῶν ἄλλων ἑκάστων διεσκεδασμένων, ὁ βασιλεὺς ἐκέλευσεν ἐν τῇ μονῇ τῶν Οδηγῶν ἀναπαύλης τινὸς τυχεῖν· καὶ γενόμενος ἐκεῖ, εἰς τὴν ὑστεραίαν ἤρξατο πυρέττειν ὁμαλῶς καὶ ἐδόκει τοῖς τῶν ἰατρῶν παισὶ τὴν κατὰ τὴν σύνοδον ταραχὴν καὶ ἀσιτίαν 15τοῦ πυρετοῦ αἰτίαν γεγενῆσθαι. δευτέρᾳ δὲ ἡμέρᾳ πρὸς τῇ κεφαλῇ ἐνσκῆψαν τὸ κακὸν πονηρὰς παρεῖχε τὰς ἐλπίδας. ἐφαίνετο γὰρ τῶν ὀξυτάτων εἶναι. τρίτῃ δὲ τῇ μετ ̓ αὐτὴν D ἕωθεν μὲν ἐδόκει ἐνδιδόναι καὶ τοῖς ἰατροῖς ὑπέφαινε χρηστὰς ἐλπίδας· ἐπεὶ δὲ ἤδη περὶ μεσημβρίαν ἦν, μεταβαλὸν 20ἐξαίφνης οὐ μετὰ πολὺ ἀποτεθνήξεσθαι ἐδήλου βασιλέα, καὶ ἰατροῖς οὐδεμία σωτηρίας ὑπελείπετο ἐλπίς. ἐπεὶ δὲ τοιαῦτα διεθρυλλήθη, τῷ μεγάλῳ δομεστίκῳ Απόκαυχος ὁ παρακοιμώμενος προσελθὼν, συνεβούλευεν ἔχεσθαι τῶν πραγμάτων καὶ παρασήμοις κοσμεῖσθαι βασιλικοῖς μετὰ τὴν βασιλέως τε25λευτήν βασιλέα γὰρ ἐν ζῶσιν ἔτι μὴ εἶναι προσδοκν. πάν- V. 270 τως δὲ οὐδὲν καινὸν ποιήσειν, ἀλλ' ὅπερ αὐτός τε πολλάκις

triarcha et praesentes tum episcopi subscripserunt: postea et alii multi prioribus assensi subscripserunt: quem tomum Palamae et consortibus eius, quo se defenderent, tradiderunt. Sed haec postea evenerunt. Tunc autem, ut dicere coeperamus, soluta synodo et aliis singulis alio dispersis, imperator sibi in monasterio viae monstratorum requiescendum censuit, ubi postridie continenter febricitare coepit, iudicaruntque medici, ex perturbatione in synodo et inedia febrim extitisse. Die tertio malum in caput invadens, quia dolor acutissimus videbatur, spem parum bonam afferebat. Rursum tertio post die a mane visus dolor remittere, et medicis bona spes affulsit. Circa meridiem repentina mutatio imperatorem vita mox cariturum significat, et medici quoque salutem eius desperant. Cum haec vulgarentur, ad magnum domesticum adiens Apocauchus, sacri cubiculi praefectus, hortatur, uti rempublicam capessat et insignia imperatoria post eius obitum (iam enim conclamatum esse) induat. Plane nihil facturum novi, sed quod ipse imperator eum cogere

Δ.C. 1341 ἠνάγκασεν ὁ βασιλεὺς καὶ ̔Ρωμαίων οὐκ ὀλίγοι ἴσασιν οὐ δαμῶς ἐλάττω τιμὴν ἀποδιδόντες βασιλέως. οὐ μὴν οὐδὲ πολλοῦ δεήσεσθαι πόνου καὶ ἀγώνων, ἀλλ' ἀρκεῖ μόνον εἰΡ.338 πεῖν, καὶ πάντας ἔχειν ὑπακούοντας ἑτοίμως. αὐτόν τε πρό τερόν τε παρὰ πάντα τὸν βίον καὶ νῦν οὐχ ἧττον ἕτοιμονς εἶναι τὰ λυσιτελεῖν αὐτῷ ποιεῖν δοκοῦντα, οὐ μόνον χρημά των καὶ καμάτων ἀφειδοῦντα, ἀλλὰ καὶ ψυχὴν προθύμως ὑπὲρ τῶν ἰδίᾳ τι αὐτῷ διαφερόντων προϊέμενον, πάντων αὐτ τῷ μάλιστα ὄντα ὀφειλέτην. πολλῶν γὰρ ἀπολελαυκέναι τῶν εὐεργεσιῶν τῶν παρ' αὐτοῦ, οὐ βασιλεῖ μόνον τὴν ἀρχὴνιο καὶ προσαγαγόντα καὶ οἰκειώσαντα, ἀλλὰ καὶ ὕστερον βασιλέως ωργισμένου παραιτησάμενον αὐτὸν καὶ τοῦ δεσμωτη ρίου ἀπαλλάξαντα, καὶ μέχρι νῦν εἰς ὅπερ ἐστὶ σχῆμα δι' Β αὐτοῦ ἠγμένον. Ὁ μὲν οὖν τοιαῦτα εἶπε. μικρὸν δὲ ὁ μέ γας δομέστικος ἐπισχών, Οὐκ ἂν μοι δοκῶ τοιαῦτα, εἶπε 15 παραστῆναι περὶ σοῦ ποτε, μηδ ̓ εἰς τοσοῦτον ἥκειν ἐμὲ φανλότητος ἡγεῖσθαι τρόπων, ὥστε, βασιλέως ἔτι ζῶντος ἢ καὶ μετὰ τελευτὴν, ἢ σοὶ πεισθήσεσθαι ἢ ἑτέρῳ ὁτιοῦν, τῆς μὲν εἰς ἐμὲ βασιλέως φιλίας ἢ μᾶλλον εἰπεῖν συμπνοίας ἀμνημονῆσαι, τῶν ἰδίᾳ δέ τι ἐμοὶ ζητεῖν διαφερόντων, ἀ-20 μελήσαντα τῶν κοινῇ τοῖς βασιλέως παισὶ καὶ βασιλίδι συμφερόντων. διὸ καὶ μάλιστά σου κατεγνωκέναι, εἰ τοιαῦτα παραινῶν ἤλπισας πείσειν. Τοῦ δ ̓ αὖθις ἐπιχειροῦντος ὡς

saepius voluerit quodque Romani non pauci norint, qui non minorem ei quam imperatori honorem semper habuissent. Neque vero multo labore et certamine rem indigere: verbo tantum voluntatem suam declaret, statimque libenter se subdituros. Quod ad se attineret, et ante in omni vita et hoc tempore non minus paratum esse eius utilitatibus inservire, non solum non parcentem pecuniis et fortunis suis; sed et sanguinem cupide pro eius rationibus effusurum, cum omnium ei plurimum debeat: multis enim beneficiis eius usum, quando eum non modo a principio imperatori commendarit familiaremque reddiderit, sed etiam postea iram illius ab eo deprecatus sit et carcere liberarit, et in hanc conditionem, in qua hodie sit, perduxerit. Hactenus Apecauchus. Magnus domesticus paulum silens, Non puto, inquit, talia de te aliquando occurrisse animo meo: nec eo me improbitatis processisse existimandum, vt imperatore adhuc vivo aut etiam co mortuo, vel abs te vel ab alio quocumque inducar, vt amoris mei erga illum, sive ut melius dicam, consensus atque conspirationis immemor sim, et neglectis quae communiter eius liberis et Augustae conducant, privata consecter commoda: teque summae damno stultitiae, si talia mihi te persuasurum speravisti. Illo denuo sententiam suam ut utilem urgen

τὰ βελτίω πείθειν συμβουλεύει, μπαῦσον” εἶπε τοιαῦτα λέγειν. Α. C.1341 ὃς γὰρ, τοῦ φίλου τεθνεῶτος, μὴ τοὺς φιλίας τηρεῖ θεσμούς, οὗτος οὐδὲ ζῶντος ἦν φίλος ἀληθής.” πρὸς μὲν οὖν τὸν μέσ γαν δομέστικον οὐδὲν ἔτι εἶπεν, οὕτως ἐμβριθῶς ἀποκρινά5μενον· τῇ μητρὶ δὲ αὐτοῦ προσελθὼν, τὰ ἴσα ἐπεχείρει πείθειν, οἰόμενος, ἂν ταύτην πεῖσαι δυνηθῇ, τὸ σπουδαζόμενον ἠνυκέναι, ὡς οὐκ ἂν ἀντειπόντος τοῦ υἱοῦ ὅ,τι ἂν τῇ μητρὶ δοκοίη καὶ λυσιτελὲς ὁμοῦ καὶ δίκαιον. ὡς δὲ καὶ παρ ̓ ἐκείνης τῆς ἴσης ἔτυχεν ἀπολογίας ἢ καὶ αὐστηροτέρας, μὴ τοιαῦτα κελευούτοσης συμβουλεύειν, ἃ μὴ συμφέρει πράττειν τὸν υἱὸν, παντελῶς ἀπέσχετο τῆς πείρας. ὁ μέγας δὲ δομέστικος ὁρῶν ἤδη βασιλέα ἐν χρῷ κινδύνου καθεστῶτα, καὶ συνιδὼν ὡς μάλιστα προσῆκον D τῶν βασιλέως παίδων πρόνοιαν ποιήσασθαι καὶ τῆς ἀρχῆς, Αννῃ τῇ βασιλίδι προσελθὼν θρηνούσῃ καὶ ὀδυρομένῃ,,,ὁ μὲν πα15ρών” εἶπε καιρὸς οὐ πένθους οὐδὲ δακρύων εἶναι μοι δοκεῖ. ὕστερον γὰρ ἡμῖν ἐξέσται, εἰ μὴ θεὸς ἀπαλλάξει τῆς προσδοκω μένης συμφορᾶς ἵλεων ἡμῖν ἄνωθεν ἐπιβλέψας, ὀδυρμῶν καὶ δακρύων ἀναπίμπλασθαι κατὰ σχολήν· τὸ δὲ νῦν ἔχον εἶναί μοι δοκεῖ προσῆκον ἀσφάλειαν ποιήσασθαι τῶν βασιλέως 2οπαίδων. μάλιστα μὲν γὰρ οὐδένα Ῥωμαίων ἐπιβουλεύσειν οἴεσθαι ἡμῖν, μάλιστα ζῶντος ἐμοῦ καὶ παρόντος ἐνθάδε νῦν· εἰ δ ̓ ἄρα καὶ τοιοῦτον συμβαίη τι, βέλτιον περὶ σοῦ μόνην εἶναί μοι τὴν φροντίδα, καὶ μὴ πάντων ὁμοῦ καὶ παί- P. 339

19. βασιλέων legebatur.

te, Cessa, inquit: qui enim amico mortuo leges amicitiae non ser vat, hic nec vivo vere amicus erat. Sic Apocauchus gravitate responsi deterritus, magno domestico molestus esse desiit. Sed matrem eius conveniens, idem illi persuadere nitebatur, ratus, si id consequeretur, quod studuisset perfectum habiturum: non enim filium matri contradicturum, si quid illa ut utile et iustum probavisset. Postquam ab illa simile vel etiam severius responsum tulit, iubente ne talia suaderet, quae facere filio non conduceret, a tentatione prorsus abstinuit. Magnus porro domesticus imperatorem iam letho proximum cernens et providendum maxime eius liberis et imperio intelligens, ad Annam Augustam flentem ac lamentantem accedens, Non mihi iam luctus et lacrimarum tempus videtur, inquit: adhuc enim licebit, nisi Deus ab impendente calamitate nos liberet ac propitius de caelo respiciat, eiulatibus et ploratibus satis din indulgere. In praesens aequum iudico, pueros imperatores in tuto collocare. Me quidem vivo et hic nunc praesente, neminem Romanorum nobis insidiaturum putandum est. Sin aliquid huiusmodi contigerit, quid praestabilius, te solam mihi curae esse, an omnia simul, te, inquam et filios et imperium. Tum Augusta, sibi mirum accidere, quod

ν.

560

CANTACUZENI HISTORIARUM II. 40.

A.C. 134ιδων καὶ τῆς ἀρχῆς.” ἡ βασιλὶς δὲ θαυμάζειν ἔφασκεν αὐ τοῦ, εἰ, τοιαύτης ανάγκης περιϊσταμένης, ἐνόμισεν εἶναι τῶν δεόντων καὶ αὐτῆς πυνθάνεσθαι, εἴ τι βούλοιτο τῶν συμφε ρόντων εἰς τοὺς βασιλέως παῖδας πράττειν καὶ τὴν ἀρχήν. ἐπέτρεπέ τε ἃ ἂν αὐτῷ δοκοίη κοινῇ λυσιτελεῖν μηδενὸς ἀ-5 μελεῖν. ὁ δ ̓ εὐθὺς Ἰωάννην τε βασιλέα, τὸν βασιλέως υἱὸν καὶ τὸν ἀδελφὸν Μιχαὴλ παραλαβών, ἤγαγεν εἰς τὰ βασίV. 211 λεια θεραπείαν τε αὐτοῖς τὴν γινομένην προστάξας εἶναι καὶ φρουρὰν τοῖς βασιλείοις ἔκ τε τῆς στρατιᾶς οὓς μάλιΒ στα ᾔδει εύνουστάτους τῷ βασιλεῖ, καὶ τῶν οἰκετῶν τοὺς ο πιστοτάτους τῶν ἰδίων περὶ πεντακοσίους τὸν ἀριθμὸν καταλιπῶν, καὶ τοὺς τοὺς πελέκυς ἔχοντας βαράγγους ὅσοι ἦσαν, καὶ αὐτὸς διενυκτέρευσεν ἐκεῖ, τῶν βασιλέως παίδων τὴν δυνατὴν ἀσφάλειαν ποιούμενος. εἰς ἑσπέραν δὲ τῆς τετάρτης ἡμέρας, τῇ τοῦ νοσήματος ὀξύτητι κατεργασθεὶς, ἐτελεύτησεν ὁ βασι-15 λεὺς, πεντεκαιδεκάτῃ μηνός Ἰουνίου ἱσταμένου, τοῦ ἐννάτου καὶ τεσσαρακοστοῦ ἔτους ἐπὶ τοῖς ὀκτακοσίοις καὶ ἑξακισχιλίοις, ἐννάτης ούσης ινδικτιώνος.

12. τοὺς alterum om. ed. V., sed vid. supra p. 389, 14. in tanta rerum necessitate oportere duxerit ipsam interrogare, num quid eum filiis imperatoris et imperio conducibile velit facere. Committit igitur illi, quae in commune videantur prodesse, eorum nihil negligere. Qui confestim Ioannem imperatorem et fratrem Manuelem in palatium duxit iussitque illis adesse ministros et custodiri palatium a militibus, quos puero imperatori benevolentissimos noverat. De suis quoque famulis fidelissimos ibi reliquit et securigeros Barangos, quotquot erant, omnes numero quingentos, Ibidem ipsemet pernoctans, filios imperatoris quantum poterat custodiebat. Ad vesperam autem die Mercurii, decimoseptimo Kalendas Quintiles, anno quadragesimo nono supra octingentos et sex millia ab orbe condito, indictione nona, morbi saevitia confectus, ex hac luce imperator migravit.